tại là bất biến. Về hình học chẳng hạn đặc tính ta biết và có thể chứng minh
là đúng với hình tròn, hình tam giác không hoàn toàn đúng với hình đặc biệt
ta vẽ, vì hình ta vẽ cũng bất toàn và vô thường. Những hình đó có vẻ hoặc
trông như hình trạng vòng tròn, tam giác, tồn tại đâu đó trong trạng thái
toàn bích bất diệt.
Nhân chứng thầm lặng
Thời đó do Socrates điềm nhiên chấp nhận cái chết trong nước có bốn nhà
văn viết về ông và con người của ông: Xenophon với con mắt sử gia chân
thực, Aristophanes với tầm nhìn kịch gia hài hước, Plato với phô diễn nhân
chứng hiện thực và Aristote với cảm nghĩ triết gia khai phóng; thời sau sau
khi Socrates qua đời có vô số nhà văn trong và ngoài nước làm việc tương
tự, nhất là cái chết điển hình của ông, số lượng nhiều khôn kể. Gần cuối thế
kỷ XVIII, màu mực sinh động, nét vẽ hiện thực, họa sĩ Pháp Jacques L.
David ghi lại giây phút Socrates vừa bàn luận với thân hữu về sống chết ở
đời, số phận linh hồn, vừa chìa tay cầm chén thuốc độc cai ngục đưa trong
họa phẩm gợi cảm La mort de Socrate (1787). Thế kỷ sau nổi bật và đặc
biệt là hai nhà tư tưởng khác thường: thầy tu dở dang Soren Kierkegaard ở
Đan-mạch, giáo sư triết học Friedrich Nietzsche ở Đức thay phiên hăng say
viết về thần tượng, đưa ra nhiều ý kiến táo bạo. Tuy nhiên, trong số người
ghi chép sự kiện, bày tỏ cảm nghĩ, theo thiển kiến, Plato sâu sắc và tài hoa
hơn cả. Plato kém Xenophon bảy tuổi. Cũng như Xenophon, Plato là người
Athens. Khác Xenophon, Plato là nhà tư tưởng, lúc tuổi đôi mươi quen biết,
rồi thụ giáo Socrates suốt mười năm cuối đời triết gia. Nhờ Plato, Socrates
đến với mọi người trong hình thức quen thuộc là triết gia, khuôn mặt xấu xí,
song tâm trí tươi đẹp, người quảng giao, vui vẻ, vậy mà đăm chiêu, khe
khắt về mặt đạo đức vì luôn luôn quan tâm với câu hỏi làm người phải sống
thế nào cho phải ở đời. Qua Plato, Socrates xuất hiện như người kể chuyện,
nhà tư tưởng suy nghĩ và giảng dạy qua lời nói, không qua bài viết. Plato
muốn duy trì, bảo vệ, đẹp hóa hình ảnh người bạn vong niên, người thầy
khả kính vì nhân cách và tư tưởng, bởi theo lời sấm Delphi, Socrates là
