Giới thiệu, chú thích, chuyển ngữ bốn giai tác tôi chỉ muốn nhắc lại phần
nào vụ án lịch sử, nhất là hình ảnh triết gia sống chết vì triết học để độc giả
thưởng lãm, đồng thời nếu có thể suy ngẫm việc đời, con người trong cảnh
nhiễu nhương; tất cả thuộc nhóm bảy đối thoại thời gian diễn ra quanh
phiên xử và cái chết của Socrates. Tuy nhiên, xin lưu ý muốn biết trật tự có
vẻ kịch tính, xin xem phần cuối Theaetetus, trong đó Socrates sắp xếp thời
giờ hôm sau sẽ gặp Theodorus (phần đầu Sô-phít), rồi nói ông phải tới trụ
sở pháp quan quốc vương, nơi Euthyphro bắt đầu. Thứ tự đối thoại như sau:
Theaetetus, Euthyphro, Sô-phít, Chính khách, Biện giải, Crito và Phaedo.
Trong bảy đối thoại ba đối thoại đầu có tính cách lý thuyết, lần lượt bàn vấn
đề thế nào là nhận thức, thế nào là mộ đạo, hiếu thảo, chính trực, và thế nào
là Sô-phít? Ba đối thoại sau có vẻ cụ thể, mô tả tác phong Socrates lúc xử
và khi chết. Chính khách ở giữa đóng vai chuyển tiếp, vì là đi sâu có tính
cách lý thuyết vào con người cụ thể, politikos hoặc chính khách. Mở đầu
đối thoại
Sô-phít, Socrates đề nghị bàn chuyện mẫu người biện sư, chính khách, triết
gia. Plato đã viết Biện sư và Chính khách, nhưng ông chưa viết Triết gia.
Trong chuỗi bảy đối thoại Biện giải giữ vai trò Triết gia. Tôi sẽ thực hiện ba
đối thoại còn lại trong cuốn tới, rồi sáng tác tiếp theo của Plato. Hy vọng tất
cả sẽ ra mắt bạn đọc ngày gần đây. Trân trọng.
Toronto, đầu thu năm 2012
Đỗ Khánh Hoan
