NGÀY CUỐI TRONG ĐỜI SOCRATES - Trang 79

Thưa bồi thẩm đoàn, sự thật đối với vấn đề là vậy. Bất kể đứng chỗ nào
trong hàng quân, vì tự chọn tin tưởng tốt đẹp hơn hết, hay theo lệnh cấp
trên, bản nhân nghĩ người đó bắt buộc phải đứng đó, trực diện hiểm nguy,
không quan tâm tới chuyện gì, ngay cả chuyện chết so với chuyện nhục.
Bởi thế, thưa quý vị, bản nhân suýt nữa xử sự kỳ lạ hết sức, nếu [e] ở
Potidaea, Amphipolis, rồi Delium khi chỉ huy quý vị bầu chọn để chỉ huy ra
lệnh đứng canh, đúng chỗ chỉ huy chỉ định, bản nhân có thể chết bất kỳ lúc
nào như mọi người, nhưng trái lại khi thần linh chỉ định phận sự, làm như
bản nhân đã tự thị và giả định, sống cuộc đời triết nhân, nghĩa là xét mình,
xét người, lúc đó cảm thấy sợ chết hay bất kể chuyện gì bản nhân rời bỏ chỗ
đứng. [29a] Xử sự như vậy quả thực kỳ lạ, bởi thế xem ra hữu lý có người
đưa bản nhân ra tòa vì không tin tưởng thần linh, không nghe lời sấm ngữ,
do đã sợ chết lại còn nghĩ hiểu biết trong khi bản nhân không hiểu biết. Bởi,
thưa quý vị, sợ chết thực ra không là gì mà chỉ là nghĩ mình khôn ngoan
trong khi mình không khôn ngoan; nghĩ mình hiểu biết, song thực ra mình
không hiểu biết. Không ai biết có phải chết là điều may mắn đối với con
người hay không, song con người sợ chết làm như con người biết chắc chết
là điều bất hạnh nhất đời. [b] Nghĩ mình biết mà thực ra mình không biết,
nghĩ vậy đương nhiên là ngu dốt, ngu dốt đáng trách hơn hết. Thưa quý vị,
về mặt này và điểm này, có lẽ bản nhân khác hẳn nhiều người; nếu bản nhân
khẳng định bản nhân hiểu biết hơn người nào về cái gì, khẳng định đó là thế
này: vì không thực sự biết sau khi chết thì thế nào, bản nhân cũng nghĩ bản
nhân không hiểu cõi âm. Tuy nhiên, bản nhân biết làm sai trái, không tuân
lệnh cấp trên, dù đó là thần linh hay thế nhân, là tội lỗi và xấu xa. Vì thế so
với cái xấu xa bản nhân biết là xấu xa, bản nhân sẽ không bao giờ sợ hãi
hay lẩn trốn cái bản nhân không biết nếu xảy ra thực sự là tốt đẹp. [c] Giả
thử quý vị tha bổng bản nhân bây giờ, đồng thời bác bỏ cáo buộc Anytus
đưa ra một là đừng mang bản nhân tới đây, hai là một khi đã mang bản nhân
tới đây, quý vị không thể không xử tử, bởi đương sự nói, nếu tha bổng bản
nhân, con cái quý vị sẽ tức thì tập nhiễm nội dung giảng dạy của Socrates,
tất cả thế nào cũng sẽ hư hỏng. Giả thử để ngăn ngừa chuyện này quý vị nói
với bản nhân: Socrates, ngô bối không tin lời Anytus, ngô bối tha tội bị cáo,