man giữa hiện tại, quá khứ và tương lai, và tâng tầng lớp lớp ám chỉ về tôn
giáo lịch sử, thần thoại trong mỗi từ, mỗi câu nói, đã khiến Ulysses trở
thành một cuốn từ điển về bản chất con người, tiến gần nhất đến sự khám
phá hoàn hảo về con người, nhưng cũng trở thành cuốn sách khó đọc, và có
lẽ chỉ dành riêng cho "một số độc giả nhạy cảm, tinh tế" như nhà phê bình
Joseph Collins nhận xét.
Một tác phẩm quan trọng khác của Joyce sau đó, và cũng là tác phẩm
cuối cùng của ông, Finnegans Wake, thậm chí còn khó đọc hơn cả Ulysses,
được viết với ngôn ngữ riêng do Joyce sáng tạo ra. Nếu Ulysses nói về
Dublin ban ngày thì Finnegans Wake mô tả cuộc sống ban đêm của Dublin
theo logic của những giấc mơ, hơn 600 trang sách tưởng như ngớ ngẩn với
những suy nghĩ được mô tả bằng ngôn ngữ đứt đoạn và ngoại lai, thách
thức mọi quy ước về cốt truyện và nhân vật. Thủ pháp dòng ý thức, ám chỉ
và những giấc mơ, ẩn ức lộn xộn của Joyce trong Ulysses đã được đẩy đến
đỉnh cao với Finnegans Wake. Joyce đã vượt lên chính mình, vượt qua bộ
bách khoa Ulysses của chính mình mà không ai vượt nổi.
Viết về Joyce, Allen Ruch ca ngợi "James Joyce là nhà văn duy nhất
chúng ta có thể hoàn toàn đặt niềm tin, con người duy nhất mà chúng ta có
thể chắc chắn 1000 năm sau vẫn sẽ được nhớ đến, nếu như có con người ấy.
Như câu nói nổi tiếng của một nhà phê bình: James Joyce đã và sẽ là nhà
văn độc nhất trong lịch sử bởi chỉ xuất bản không gì ngoài kiệt tác.
III. Người Dublin:
Tuy Joyce thường được biết tới với tiểu thuyết Ulysses, nhưng giờ đây
khi nhắc đến phong cách truyện ngắn hiện đại, James Joyce cùng với tập
người Dublin vẫn sánh vai với những tên tuổi đi tiên phong lĩnh vực này
như Guy de Maupassant, Katherine Mansfield, Ernest Hemingway...Người
Dublin được đánh giá là một trong số ít tậptruyện có sức ảnh hưởng lớn
nhất, góp phần làm nên diện mạo của truyện ngắn hiện đại.
