CHƯƠNG I
Trước vòm cung hình bán nguyệt có những cột trụ đôi chống đỡ, lối
vào tu viện Thánh Ân, một cây dẻ - đứa con độc nhất của miền Nam mà
ngày xưa một thầy dòng từ La Mã mang đến - vươn lên ngay bên vệ đường
thân mình cường tráng. Tàng cây tròn trải ra trùm trên mặt đường trong
một dáng điệu trìu mến và thở nhẹ trong gió như một lồng ngực đang phập
phồng. Về mùa xuân, trong khi vạn vật quanh nó đã xanh rờn và những cây
phỉ của tu viện cũng đã khoác lại bộ lá non màu hung, mùa trổ lá cây dẻ
này vẫn còn phải đợi rất lâu. Rồi vào thời đêm ngắn nhất, nó tủa ra ngoài
các khóm lá một mùa rộ nở dị thường những tia hoa nhạt màu trắng và
xanh lục. Cùng với mùi hương cay nồng của nó, những kỷ niệm vụt khởi,
những cõi lòng se lại. Vào tháng mười, khi mùa hái trái và gặt nho đã chấm
dứt, từ tàng lá vàng hoe những trái dẻ rơi rụng trong lá thu. Những trái dẻ
lởm chởm gai mà không phải năm nào cũng chín, được những oắt con
trong tu viện giành nhau để nhặt. Người phụ tá tu viện trưởng, cha Phúc
người đến từ “xứ La Tinh,” cho nướng hạt dẻ trên lò sưởi. Trên lối vào tu
viện, thân cây đẹp của xứ lạ dang ra những cành uốn gợn, với cõi lòng đầy
yêu thương, kẻ lữ khách hơi nhát lạnh ấy đến từ một miền khác khí hậu, có
những dây liên hệ huyền nhiệm với những chiếc cột trụ nhỏ thon bằng đá
hoa sánh đôi ở các cửa, với tràng hoa trang hoàng trên các khung tò vò, với
các vòm cửa và cột; đây là đứa con yêu của những người Pháp và Ý, kẻ lạ
mà người bản xứ phải há hốc mồm nhìn.
Dưới bóng cây, nhiều thế hệ học trò đã đi qua, với những bảng con cặp
dưới cánh tay, chuyện vãn, cười đùa, gây gổ; chân trần hay mang giày tùy
theo tiết mùa, miệng ngậm một chiếc hoa, răng cắn hạt hồ đào hay tay cầm
một trái banh tuyết. Luôn luôn có những kẻ khác đến. Sau vài năm nơi đây
chỉ còn có những bộ mặt mới mà phần đông đều giống nhau: những trẻ tóc
hung đánh thành từng lọn. Một số ở lại tu viện, trở thành những tân tòng,
những thầy dòng, được cạo đầu, mặc áo thụng đọc sách, dạy trẻ, già rồi
chết. Những trẻ khác, sau khi đã học xong, được cha mẹ đem trở về lại
trong những lâu đài của họ, những ngôi nhà thương gia hay thợ thuyền. Có
