người đi đây đi đó, mải mê theo những cuộc chơi, theo các nghề nghiệp, rồi
thỉnh thoảng tình cờ trở về viếng thăm tu viện. Khi trở thành người lớn,
đem theo con trai đến trường những thầy dòng, họ ngước nhìn lên cây dẻ
một lúc với những đôi mắt tươi cười chứa đầy kỷ niệm, rồi lại đi biệt.
Trong những phòng nhỏ phòng lớn của tu viện, giữa những vòm cung
khổng lồ của các cửa sổ và những cột đôi vạm vỡ bằng đá sỏi hồng, những
người đàn ông sống, dạy trẻ, học hành, quản trị, điều khiển. Ở đây họ đào
luyện những kiến thức và những nghệ thuật rất khác nhau, thuộc về đạo và
tục, mỗi thế hệ truyền cho thế hệ sau những kiến thức đã đưa ra ánh sáng và
những gì đang còn trong bóng tối. Họ viết sách, bình luận sách, nghĩ ra
những triết thuyết, họ sưu tầm những trước tác thời cổ, vẽ những bức họa
trang hoàng các thủ bổn, họ duy trì những tín ngưỡng phổ thông, họ chế
nhạo những tín ngưỡng phổ thông. Kiến thức bác học và sự sùng tín, tính
ngây ngô và ranh mãnh, túi khôn của Phúc Âm và túi khôn thuộc truyền
thống Hy Lạp, ma thuật và ảo thuật, tất cả đều sinh sôi nảy nở ở đây, nơi
đây có chỗ đứng cho mọi sự. Có chỗ đứng cho cuộc đời cô độc và sự sám
hối, cũng như có chỗ đứng cho đời sống xã hội và cho mỹ vị cao lương: tùy
theo cá tính của vị tu viện trưởng đang tại chức và những trào lưu chính
đương thời mà khuynh hướng nọ kia thắng thế. Vào một vài thời kỳ, điều
làm cho tu viện này nổi tiếng, điều lôi cuốn khách đến viếng thăm, là
những bùa phép trừ ma quỷ; vào những thời khác, là âm nhạc diễm lệ của
tu viện, đôi khi đấy là thánh cách của một trong những thầy đã chữa lành
bệnh và làm những phép lạ, đôi khi lại là những món cháo cá măng hay chả
gan nai, mỗi thời một thứ. Và trong số những thầy dòng cùng những học trò
sùng đạo nhiệt thành hay lơ lửng, trong số những nhà khổ hạnh và những
người bụng phệ, trong số những người đàn ông đến để sống rồi chết ở đấy,
ta luôn luôn tìm thấy một nhân cách độc đáo, một kẻ mà mọi người đều yêu
hay ghét, một kẻ dường như đã được chọn lựa, một hình bóng mà người ta
còn nhắc đến mãi về sau khi những kẻ đồng thời đã bị lãng quên.
Vào thời câu chuyện chúng ta, ở tu viện Thánh Ân cũng có hai bộ mặt
đặc biệt: một ông già và một thanh niên. Trong đám những sư huynh tràn
