đúng với cái tông chỉ của Khổng giáo. Tông chỉ ấy cốt nhất là hàm dưỡng
những tình cảm cho thật hậu, để gây thành cái tập quán đạo đức cho đến
bậc nhân.
Theo cái nghĩa rộng, chữ lễ đã định rõ trên kia, thì tác dụng của lễ có thể
chia ra làm bốn chủ đích như sau này:
1. Chủ đích thứ nhất là để hàm dưỡng tính tình. Nguyên Khổng giáo vốn là
cái học trọng tình cảm, cho nhân sự đều bởi tình cảm mà sinh ra. Vậy nên
thánh nhân rất chú ý về việc gây nên nhiều tình cảm rất tốt, rất hậu, tức là
gây thành cái gốc đạo nhân, Cái nghĩa tối cổ chữ lễ thuộc về việc tế tự vẫn
quan hệ đến đạo đức. Vì việc tế tự có thể gây thành cái trạng thái có nhiều
tình cảm rất hậu. Tế là lấy bụng thành thực cung kính mà đối với tổ tiên,
quỉ thần: “Phù tế giả, phi vật tự ngoại chí giả dã, tự trung xuất, sinh ư tâm
dã
夫祭者，非物自外至者也，自中出，生於心也: Tế là không phải cái
vật ở ngoài đến, tự trong bụng ra, ở tâm sinh ra vậy” (Lễ Ký: Tế thống,
XXV). Trong khi tế tự cha ông tổ tiên, lúc nào người ta cũng tưởng nghĩ đến
luôn. Trước ba ngày tế đã trai giới để bụng chăm chăm vào việc tế; đến
ngày tế thì thật hình như đã trông thấy cha ông tổ tiên, thành ra có cái cả
tình lai láng biết là bao nhiêu! Sách Lễ Ký, thiên Tế nghĩa nói rằng: “Trai
chi nhật, tư kỳ cư xử, tư kỳ tiếu ngữ, tư kỳ chí ý, tư kỳ sở lạc, tư kỳ sở thị.
Trai tam nhật nãi kiến kỳ sở vi trai giả. Tế chi nhật, nhập thất, ái nhiên tất
hữu kiến hồ kỳ vị; chu hoàn xuất hộ, túc nhiên tất hữu văn hồ kỳ dung
thanh; xuất hộ nhi thính, khái nhiên tất hữu văn hồ kỳ thán tức chi thanh
齋
之日，思其居處，思其笑語，思其志意，思其所樂，思其所嗜。齋三
日，乃見其所為齋者。祭之日入室，僾然必有见乎其位;周还出户，肃
然必有聞乎其容聲;出户而聽，忾然必有聞乎其叹息之聲: Ngày trai giới
thì nghĩ đến cách cư xử, nghĩ đến cách cười nói, nghĩ đến ý chí, nghĩ đến
cái vui, nghĩ đến cái muốn của cha ông tổ tiên. Trai giới được ba ngày thì
mới thấy rõ được thế nào là trai giới. Ngày tế, bước vào đến nhà thì mình
phảng phất hình như trông thấy ở ngai thờ; lúc thong thả đi ra ngoài cửa thì
mình kính cẩn hình như nghe thấy tiếng, trông thấy dáng điệu; lúc ra ngoài
cửa rồi, thì mình băn khoăn hình như nghe tiếng than thở”.
