lễ thì không biện biệt ngôi vua tôi, trên dưới, lớn bé; không có lễ thì không
có thể phân biệt cái lòng thân của trai gái, cha con, anh em, sự giao tiếp về
việc hôn nhân, về người thân hay người sơ” (Lễ Ký: Ai Công vấn, XXVII).
Lễ dùng về phương diện phân tôn ti trật tự, tức là phép tắc để tổ chức luân
lý ở trong gia đình, xã hội và quốc gia vậy.
4. Chủ đích thứ tư là để tiết chế cái thường tình của người ta. Sách Lễ Ký,
thiên Nhạc Ký nói rằng: “Nhân sinh nhi tĩnh, thiên chi tính dã. Cảm ư vật
nhi động, tính chi dục dã. Vật chí tri tri, nhiên hậu hiếu, ố hình yên. Hiếu, ố
vô tiết ư nội, tri dụ ư ngoại, bất năng phản cung, thiên lý diệt hỹ
人生而
靜，天之性也。感於物而動，性之欲也。物至知知，然後好惡形焉。
好惡無節於內，知誘於外，不能反躬，天理滅矣: Người ta sinh ra vốn
tĩnh, đó là tính trời. Cảm với vật ở ngoài mà động, là cái muốn của tính. Vật
đến thì cái biết của mình biết, nhiên hậu cái hiếu, cái ố, mới hình ra. Cái
hiếu, cái ố mà không có tiết chế ở trong, cái biết của mình bị ngoại vật dẫn
dụ, cứ thế mà không nghĩ lại, thì thiên lý tiêu diệt vậy”. Cứ theo Khổng
giáo thì người ta bẩm thụ cái tính của Trời, cái tính ấy cảm xúc với ngoại
vật mà động; tính động thành ra tình. Tình thì ai cũng có nhưng nếu không
có cái gì để tiết chế, thì rồi bị ngoại vật làm cho đến mất cái thiên tính đi.
Bởi vậy Khổng Tử nói: “Phù lễ, tiên vương dĩ thừa thiên chi đạo, dĩ trị
nhân chi tình
夫禮，先王以承天之道，以治人之情: Lễ là tiên vương
vâng theo cái đạo của Trời để trị cái tình của người” (Lễ Ký: Lễ vận, IX).
Khổng giáo vốn lấy tình cảm làm trọng, nhưng vẫn biết cái tình cảm của
người thường mà không có hạn chế thì thành hư hỏng. Khổng Tử nói:
“Trung nhân chi tình hữu dư tắc xỉ, bất túc tắc kiệm, vô cấm tắc dâm, vô độ
tắc thất, túng dục tắc bại, Cố ẩm thực hữu lượng, y phục hữu tiết, cung thất
hữu độ, súc tụ hữu số, xa khí hữu hạn, dĩ phòng loạn chi nguyên dã
中人之
情有餘則侈，不足則儉，無禁則淫，無度則逸，從欲則敗．故飲食有
量，衣服有節，宮室有度，畜積有數，車器有限，所以防亂之原也:
Cái thường tình của hạng người trung nhân, hễ có thừa thì xa xỉ, không đủ
thì sẻn, không ngăn cấm thì dâm đãng, không theo tiết độ thì sai lầm, buông
thả lòng dục thì hư hỏng. Cho nên ẩm thực phải có hạn lượng, y phục phải
có tiết chế, cửa nhà phải có pháp độ, súc tụ phải có số thường, xe cộ và đồ
