ở mấy điều là: chính danh tự, định danh phận, tôn quân quyền. Những điều
ấy thuộc về cái học tâm truyền cho nên Ngài không nói rõ, chỉ mượn lối
làm sử mà hình dung ra, về sau những môn đệ Ngài, ai đã lĩnh hội được cái
vi ý của Ngài, mới đem truyền bá ra ở đời.
Chính danh định phận. Khổng Tử cho việc chính trị hay hay dở do ở
người cầm quyền. Người cầm quyền biết theo đường ngay chính để sửa đạo
nhân thì việc gì cũng thành ra ngay chính cả. Ngài bảo Quý Khang tử rằng:
“Chính giả chính dã, tử suất dĩ chính, thục cảm bất chính
政者正也，子帥
以正，孰敢不正: Chính trị là làm mọi việc cho ngay thẳng, ông lấy ngay
thẳng mà khiến người, thì ai dám không ngay thẳng?” (Luận Ngữ: Nhan
Uyên, XII). Hễ người trên đã ngay chính thì người dưới ắt là phải theo mà
bắt chước. Vậy nên mới nói: “Kỳ thân chính, bất lệnh nhi hành, kỳ thân bất
chính, tuy lệnh bất tòng
其身正，不令而行;其身不正，雖令不從: Mình
ngay chính thì không sai khiến người ta cũng làm, mình không ngay chính
thì tuy có sai khiến cũng không ai theo” (Luận Ngữ: Tử Lộ, XIII).
Người trên phải giữ mình cho ngay chính và làm việc gì cũng phải giữ cái
danh cho chính đính. Một hôm thầy Tử Lộ hỏi Khổng Tử: “Giá như vua
nước Vệ cậy thầy sửa việc chính trị, thì thầy làm việc gì trước?” Khổng Tử
trả lời: “Tất dã chính danh hồ
必也正名乎: Ắt là phải sửa cái danh cho
mình”. - “Có đâu thế, thầy nói vu khoát quá, sửa danh cho chính để làm
gì?” - “Người quê lắm thay! Người quân tử điều gì mà chưa biết rõ thì đừng
nói vội. Danh không chính thì nói không xuôi, nói không xuôi thì việc
không thành (Danh bất chính tắc ngôn bất thuận, ngôn bất thuận tắc sự bất
thành
名不正，則言不順;言不順，則事不成). Cho nên quân tử danh
chính ắt là khá nói được, nói được ắt là khá làm được. Bởi vậy quân tử giữ
lời nói không có cẩu thả bao giờ” (Luận Ngữ: Tử Lộ, XIII). Những lời ấy
giải rõ nghĩa cái tông chỉ chính đáng của Khổng Tử về đường chính trị, ta
nên chú ý mà xét cho kỹ.
Cái tông chỉ ấy Khổng Tử đã phu diễn ra ở sách Xuân Thu. Ngài sở dĩ dụng
tâm làm bộ sách ấy là cốt để bày tỏ cái nghĩa chính danh, định phận, khiến
cho sự ngôn luận có tiêu chuẩn rõ ràng. Nói điều gì không mập mờ, rối
