loạn, và làm cho kẻ gian, người ngay bày rõ ra, ai cũng biết mà phê bình
phán đoán cho khỏi sai lầm,
Danh tự đã chính, thì việc gì có nghĩa lý việc ấy, những điều tà thuyết
không làm mờ tối được chân lý. Danh phận đã định rõ, thì người nào có địa
vị chính đáng người ấy, trên ra trên, dưới ra dưới, trật tự phân minh. Vua có
phận vua, tôi có phận tôi: “Quân sử thần dĩ lễ, thần sự quân dĩ trung
君使
臣以禮，臣事君以忠: Vua lấy lễ mà khiến tôi, tôi lấy trung mà thờ vua”
(Luận Ngữ: Bát dật, III). Một nước thịnh trị là trong nước “Quân quân,
thần thần, phụ phụ, tử tử
君君，臣臣，父 父，子子: Vua ra vua, tôi ra tôi,
cha ra cha, con ra con” (Luận Ngữ: Nhan Uyên, XII). Giữ trật tự cho minh,
và danh phận cho chính tức là giữ cái căn bản của chính trị vậy.
Tôn quân quyền. Phàm người ta đã quần tụ với nhau thành xã hội thì tất
phải có quyền tối cao để giữ kỷ cương cho cả đoàn thể. Cái quyền ấy gọi là
quân quyền
君權, tức là quyền chủ tể cả một nước.
Theo tư tưởng của Nho giáo thì quân quyền phải để một người giữ cho rõ
cái mối thống nhất. Người giữ quân quyền gọi là đế hay là vương, ta thường
gọi là vua. Vua phải lo việc trị nước, tức là lo sự sinh hoạt, sự dạy dỗ và sự
mở mang cho dân.
Vua thì phải có quan. Quan là những người có tài có đức ở trong dân lựa
chọn ra để giúp vua làm mọi việc ích lợi chung cả nước. Một nước trị hay
loạn là do ở vua và quan giỏi hay dở. Bởi thế, về đường chính trị, Nho giáo
lấy cái nghĩa quân thần làm trọng.
Ở trong nhà thì con phải hiếu với cha mẹ, ở trong nước thì thần dân phải
trung với quân. Hai chữ trung quân không nên theo như người ta thường
vẫn hiểu là chỉ trung với người làm đế, làm vương mà thôi, nhưng có thể
theo nghĩa rộng là trung với cái quân quyền trong nước. Theo nghĩa rộng ấy
thì bất cứ ở vào thời đại nào, hai chữ trung quân vẫn có nghĩa chính đáng.
Có lòng trung ấy thì dân mới yên và nước mới trị, miễn là quân quyền
không trái với lòng dân là được.
Cái quân quyền là cái bảo vật, cái thần khí, quan hệ đến vận mệnh của một
xã hội, một dân tộc, nếu không phải là bởi cái mệnh Trời trao cho, tất là bởi
cái thế lực của bọn đạo tặc cướp lấy. Vậy muốn cho chính cái danh hiệu của
