không sao đứng vững được” (Luận Ngữ: Nhan Uyên, XII). Trong việc chính
trị cần phải lấy sự dân tin làm quan trọng hơn cả. Dân đã tin thì thành ra cái
thế lực rất mạnh, làm việc gì cũng được. Song người cầm quyền chính trị
phải biết lấy việc nhân nghĩa mà trị dân, thì dân mới tín phục. Thầy Tử
Trương hỏi Khổng Tử: “Làm thế nào thì khá theo được việc chính?” Ngài
nói: “Tôn năm điều thiện, bỏ bốn điều ác, thì khả theo được việc chính.
Thầy Tử Trương hỏi: “Năm điều thiện là những điều nào?” Khổng Tử trả
lời: “Quân tử huệ nhi bất phí, lao nhi bất oán, dục nhi bất tham, thái nhi
bất kiêu, uy nhi bất mãnh
君子惠而不費，勞而不怨，欲而不貪，泰而
不驕，威而不猛: Quân tử có ơn sâu mà không phí, khiến dân phải khó
nhọc mà dân không oán, muốn mà không phải là tham, thư thái mà không
kiêu căng, có uy nghi mà không dữ tợn”. Thầy Tử Trương lại hỏi: “Làm thế
nào cho có ơn huệ mà không phí?” Khổng Tử nói: “Nhân cái lợi của dân mà
làm lợi, thì chẳng phải là có ơn mà không phí hay sao? Viêc nên khó nhọc
mới bắt dân khó nhọc, thì ai còn oán giận nữa. Muốn nhân mà được nhân,
thì sao lại là tham. Người quân tử không vì người nhiều hay ít, không vì
việc lớn hay nhỏ, không dám biếng trễ, thế chẳng phải thư thái mà không
kiêu căng hay sao? Người quân tử sửa áo mũ chỉnh tề, sự trông ngó tôn
nghiêm, ai trông cũng kính sợ, thế chẳng phải là uy nghi mà không hung
tợn hay sao?” Thầy Tử Trương hỏi: “Thế nào gọi là bốn điều ác?” “Không
dạy dân để dân phạm tội mà giết, gọi là ngược; không răn bảo trước mà
muốn thành việc ngay, ấy gọi là hung bạo; hiệu lệnh để trễ lâu, đến kỳ thì
thúc giục, ấy là thù hại dân; ban thưởng cái gì mà thu vào phát ra bủn xỉn,
gọi là kẻ hữu tư” (Luận Ngữ: Nghiêu viết, XX).
Kính cẩn và thận trọng. Người quân tử không nên khinh suất. Việc gì đã
có hữu tư xét trước kỹ càng, rồi sau hãy quyết định, thì không hay sai lầm.
Bao giờ cũng phải có độ lượng, không nên chấp trách những điều lỗi nhỏ và
phải biết cất nhắc những người tài giỏi lên mà dùng. Khổng Tử nói: Tiên
hữu tư, xá tiểu quá, cử hiền tài
先有司，赦小過，舉賢才: Việc để hữu tư
xét trước, xá lỗi nhỏ, cất nhắc người giỏi” (Luận Ngữ: Nghiêu viết XIII).
Phàm việc chính trị là việc hệ trọng, người quân tử không nên vội và tham.
Vội và tham là hay hỏng việc. Bởi vậy Khổng Tử nói rằng: “Vô dục tốc, vô
