kiến tiểu lợi: dục tốc tắc bất đạt, kiến tiểu lợi tắc đại sự bất thành
無欲速，
無見小利;欲速則不達，見小利則大事不成: Đừng muốn mau thành công,
đừng tham lợi nhỏ: muốn mau thành công thì không đạt, tham lợi nhỏ thì
việc lớn không thành” (Luận Ngữ: Tử Lộ, XIII).
Người quân tử làm việc chính trị phải có tài có đức xứng đáng mới làm
được. Nếu mình tự lượng tài đức của mình không đủ, thì chớ có tham.
Khổng Tử nói: “Đức bạc nhi vị tôn, trí tiểu nhi mưu đại, lực tiểu nhi nhiệm
trọng, tiển bất cập hỹ
德泊而位尊，知小而谋大，力小而任重，鲜不及
矣: Đức mỏng mà ngôi cao, trí nhỏ mà lo làm việc lớn, sức nhỏ mà gánh
việc nặng thì ít khi thành công vậy” (Dịch: Hệ từ hạ).
Người trị nước, trị dân, phải biết lo xa: Nay tuy được yên, nhưng bụng
thường không quên việc khuynh nguy; nay nước tuy còn, nhưng bụng
thường không quên sự bại vong; nay việc chính trị tuy có trật tự, nhưng
bụng thường không quên lúc họa loạn. Nghĩa là lúc nào cũng sợ hãi về việc
nguy vong có thể xảy ra được. Cho nên Khổng Tử nói rằng: “Nguy giả an
kỳ vị giả dã, vong giả bảo kỳ tồn giả dã, loạn giả hữu kỳ trị giả dã. Thị cố
quân tử an nhi bất vong nguy, tồn nhi bất vong vong, trị nhi bất vong loạn,
thị dĩ thân an nhi quốc gia khả bảo dã
危者安其位者也，亡者，保其存
者也; 亂者，有其治者也。是故君子安而不忘危，存而不忘亡，治而不
忘亂，是以身安而國家可保也: Nguy là vì cứ yên vui ở ngôi mình, mất là
vì chắc ở sự còn, loạn vì cậy có trị. Vậy nên bậc quân tử lúc yên không
quên lúc nguy, lúc còn không quên lúc mất, lúc trị không quên lúc loạn, thế
mới yên thân mà giữ được nhà được nước vậy” (Dịch: Hệ từ hạ).
Nói rút lại việc chính trị của Khổng giáo cốt ở chữ ái và chữ kính. Khổng
Tử nói: “Ái dữ kính, kỳ chính chi bản dư
愛與敬其正之本與: Ái với kính là
gốc sự chính trị vậy vay” (Lễ Ký: Ai Công vấn, XXVII). Phải lấy lòng nhân
ái mà đối với dân, và phải lấy bụng kính cẩn mà giữ mình. Có nhân ái thì
mới thương yêu dân và muốn mở mang cho dân; có kính cẩn thì làm việc
mới cẩn thận, không khinh suất, không làm bậy. Khổng Tử vẫn có cái tư
tưởng về đường chính trị rất thích hợp với chủ nghĩa hòa bình. Ngài nói:
“Hữu quốc hữu gia giả, bất hoạn quả nhi hoạn bất quân
, bất hoạn bần nhi
