danh
詩，可以興，可以觀， 可以羣，可以怨。邇之事父，遠之事君;
多識於 鳥，獸，草，木之名: Đọc Kinh Thi thì khả dĩ cảm phát chí ý, khả
dĩ xem xét điều hay điều dở, khả dĩ hòa hợp mà không lưu đãng, khả dĩ bày
tỏ cái sầu oán mà không giận. Gần trong nhà thì biết cách thờ cha, xa ra
ngoài thì biết cách thờ vua, biết nhiều những tên các giống chim muông,
cây cỏ” (Luận Ngữ: Dương Hóa, XVIII). Kinh Thi có nhiều ý tứ, nhưng khi
xem sách ấy phải giữ cái tâm của mình cho chính, thì sự học mới có lợi.
Khổng Tử nói: Thi tam bách nhất ngôn dĩ tế chi, viết tư vô tà
詩三百一言
以蔽之，曰思無邪: Ba trăm bài trong Kinh Thi, lấy một lời mà nói trùm cả
là: không nghĩ bậy (Luận Ngữ: Vi chính, II).
Kinh Lễ. Kinh Lễ là bộ sách chép những lễ nghi để hàm dưỡng những tình
cảm tốt để giữ trật tự cho phân minh và để tiết chế các tình dục. Phàm
những tình cảm của người ta mà không có cái gì để bồi dưỡng luôn, thì dần
dần nó biến đổi hay có thể hóa dở được. Dùng lễ là có ý để gây nuôi lấy
những tình cảm tốt. Người ta ở trong xã hội có những việc quan hệ đến
phong tục, đến tông giáo, nếu không có những phép tắc rõ ràng, thì việc tế
tự, việc hiếu, việc hỉ, cách ăn uống ở làng, ở nước thành ra hồ đồ hỗn độn,
việc thù tiếp, cách đối đãi, thành ra khó xử. Dùng lễ để phân biệt tôn ti, thân
sơ, và để giải quyết những sự hiềm nghi. Người ở đời ai cũng có lòng tư
dục, nếu không có quy củ để phòng giữ trước, thì thường nó hay khiến
người ta làm những điều bất nhân phi nghĩa. Dùng lễ là để tài chế sự hành
vi cho hợp lẽ phải.
Lễ quan trọng như thế, cho nên Nho giáo rất chuộng lễ, cho là “Phàm nhân
chi sở dĩ vi nhân giả, lễ nghĩa dã
凡人之所以爲人者，禮義也: Phàm
người mà thật có cái phẩm giá con người là có lễ nghĩa vậy”.
Học lễ thì cần phải hiểu chữ: “Vô bất kính
無不敬: không có điều gì là
không kính”. Đối với mình cũng như đối với người, bao giờ cũng phải lấy
sự kính làm chủ. Không có kính thì bao nhiêu lễ thành ra hư văn vô ích.
Kinh Lễ hiện nay có 25 quyển, chia ra làm 49 thiên, phần nhiều là văn của
Hán nho phụ họa vào, chứ chính văn đời Xuân Thu thì không còn được
mấy.
