thú vật ăn thịt người, thế thì làm cha mẹ dân đâu có thế” (Lương Huệ
Vương, thượng). Vậy người làm vua mà tàn ngược như vua Kiệt, vua Trụ,
thì người có nhân, có đức, như vua Thang, vua Vũ, được quyền trừ bỏ đi.
Người nhân đức trừ được kẻ tàn bạo mà cứu dân thì không phải là người có
tội. Bởi vậy Mạnh Tử mới nói: “Tặc nhân giả, vị chi tặc, tặc nghĩa giả, vị
chi tàn. Tàn tặc chi nhân vị chi nhất phu, Văn tru nhất phu Trụ hỹ, vị văn
thí quân dã
賊仁者，謂之賊；賊義者，謂之殘。殘賊之 人，謂之一
夫。聞誅一夫紂矣，未聞弒君也: Người làm hại nhân gọi là tặc, người
làm hại nghĩa gọi là tàn. Người tàn tặc gọi là một đứa không ra gì. Ta nghe
nói: ‘Giết một đứa Trụ’, chưa nghe nói: ‘giết vua vậy’” (Lương Huệ Vương,
hạ).
Mạnh Tử theo lý thuyết ấy mà định rõ nghĩa thế nào là vương, thế nào là bá.
Ông nói: “Dĩ lực giả nhân giả bá; bá tất hữu đại quốc. Dĩ đức hành nhân
giả vương; vương bất đãi đại
以力假仁者霸，霸必有大國.以德行仁者
王，王不待大: Người dùng sức mạnh mà mượn tiếng làm điều nhân là bá,
người làm bá tất phải có nước lớn. Người lấy đức làm điều nhân là vương;
người làm vương không đợi có nước lớn. Người làm bá cần phải có sức
mạnh luôn để đè nén người ta cho nên phải có nước lớn; người làm vương
thì chỉ cần người ta kính phục, chứ không cần đến sức mạnh, cho nên không
cần có nước lớn. “Dĩ lực phục nhân giả, phi tâm phục dã, lực bất thiệm dã.
Dĩ đức phục nhân giả, tâm trung duyệt nhi thành phục dã
以力服人者，非
心服也，力不贍也；以德服人者，中心悅而誠服也: Người lấy sức
mạnh mà bắt người ta phục, là không phải người ta tâm phục, chỉ vì sức
không đủ mà thôi. Người lấy đức mà làm cho người ta phục, thì trong lòng
người ta yêu mến và thành thực mà phục vậy” (Công Tôn Sửu, thượng).
Người làm vua muốn cho dân kính phục thì phải biết: “Quý đức nhi tôn sĩ,
hiền giả tại vị, năng giả tại chức, quốc gia nhàn hạ, cập thị thời, minh kỳ
chính hình
貴德而尊士。賢者在位，能者在職；國家閑暇，及是時明其
政刑: Quý kẻ có đức mà tôn người có học thức, kẻ hiền ở ngôi, kẻ giỏi ở
chức, nước nhà nhàn hạ, trong lúc ấy lo sửa sang việc hình, việc chính cho
phân minh... Kim quốc gia nhàn hạ, cập thị thời, ban lạc đãi ngạo, thị tự
cầu họa dã. Họa phúc vô bất tự kỷ cầu chi giả
今國家閑暇，及是時般樂
