tri ngũ quan, thế gọi là thiên quân
天君: tài chế các loài, không phải loài
mình, để nuôi loài mình, thế gọi là thiên dưỡng
天養, thuận loài người là
phúc, trái loài người là vạ, thế gọi là thiên chính
天政. Làm tối cái thiên
quân, loạn cái thiên quan, bỏ cái thiên dưỡng, trái cái thiên chính, sai cái
thiên tính, để làm hỏng cái thiên công
天功, thế gọi là đại hung. Bậc thánh
nhân làm cho trong sạch cái thiên quân, ngay chính cái thiên quan, đủ cái
thiên dưỡng, thuận cái thiên chính, nuôi cái thiên tình, để cho trọn vẹn cái
thiên công, như thế là biết cái nên làm và biết cái không nên làm; cho nên
mới cai quản được trời đất và dịch sử được muôn vật. Những sự làm không
có cái gì là không trị, những sự nuôi không có cái gì là không thích nghi,
những sự sinh hoạt không có cái gì là bị hại, thế gọi là biết Trời. Cho nên
người đại xảo là khéo ở chỗ không làm (không làm việc trời), người đại trí
là khôn ở chỗ không lo (không lo việc trời). Những cái mà ta đã biết có ở
trên trời thì ta đã đủ rõ cái thùy tượng của trời, khả lấy mà biết được cái thời
tiết vậy. Những cái mà ta đã biết có ở dưới đất, thì ta đã đủ rõ cái thổ nghi
của đất, khả lấy mà trồng trọt sinh sản ra vậy. Những cái mà ta đã biết có ở
bốn thời, thì ta đã đủ rõ cái lẽ thuận thời, khả lấy mà làm ăn vậy. Những cái
mà ta đã biết có ở âm dương, thì ta đã đủ rõ cái lẽ sinh sát thưởng phạt, khả
lấy mà đặt phép trị vậy”. Dùng người, giữ chức vụ của Trời mà tự mình làm
việc thủ đạo vậy (quan nhân, thủ thiên, nhi tự vi thủ đạo dã
官人，守天，
而自爲守道也).
“Trị loạn có phải là tại Trời không? Rằng mặt trời, mặt trăng, các ngôi tinh
tú cùng cách làm lịch, thì trời của vua Vũ và trời của vua Kiệt giống nhau,
thế mà vua Vũ thì trị, vua Kiệt thì loạn, vậy trì loạn không phải là tại Trời.
Trị loạn có phải là tại thời không? Rằng sự sinh sôi nẩy nở ở mùa xuân,
mùa hạ, sự sức tích thu tàng ở mùa thu, mùa đông, thì thời của vua Vũ và
thời của vua Kiệt cũng giống nhau, thế mà vua Vũ thì trị, vua Kiệt thì loạn,
vậy trị loạn không phải tại thời. Trị loạn có phải là tại đất không? Rằng
được đất thì sống, mất đất thì chết, thì đất của vua Vũ và đất của vua Kiệt
cũng giống nhau, thế mà vua Vũ thì trị, vua Kiệt thì loạn, vậy trị loạn không
phải là tại đất.
