III. CHÍNH DANH HỌC
Cái học chính danh khởi phát ra từ Khổng Tử. Ngài đã phu diễn cái đại chỉ
ra ở sách Xuân Thu, và môn đệ Ngài cũng đã ghi chép những lời ngài giảng
dụ về điều ấy ở trong sách Luận Ngữ. Về sau các học phái đều theo cái học
ấy, nhưng đến Tuân Tử mới lập thành ra một học thuyết bày tỏ mọi lẽ rất
tinh tường ở thiên Chính danh. Thiết tưởng nên đem dịch những đoạn trọng
yếu ra đây để học giả biết cái học thuyết thời bấy giờ đã tinh lắm.
Thuở ấy nhân vì các học giả như bọn Đặng Tích, Huệ Thi, Công tôn Long,
thường hay lấy văn từ mà biện luận về danh và thực. Tuy cái học ấy có
phần tinh thâm về đường lý thuyết, nhưng đối với sự công dụng thì Tuân Tử
cho là vô ích. Vậy nên ông cực lực bài bác cái học ấy. Ông cho rằng sự nghị
luận trước hết phải theo một cái nguyên lý chính đáng trịnh trọng, gọi là
long chính
隆正để làm chuẩn đích, rồi sau cứ theo cái long chính ấy mà suy
ra mọi việc cho khỏi lầm. Ông nói: “Phàm nghị tất tương lập long chính,
nhiên hậu khả dã. Vô long chính tắc thị phi bất phân, nhi biện tụng bất
quyết. Cố sở văn viết: ‘Thiên hạ chi đại long, thị phi chi phong giới, phận
chức danh tượng chi sở khởi, vương chế thị dã’. Cố phàm ngôn nghị, kỳ,
mệnh, thị, phi, dĩ thánh vương vi sư
凡議必先立隆正，然後可也。無隆正
則是非不分,而辨訟不決，故所聞曰:「天下之大隆,是非之封界,分職名
象之所起,王制是也。」故凡言議期命是非，以聖王為師: Phàm nghị
luận thì ắt phải lập ra cái long chính, rồi sau mới là phải. Không có cái long
chính thì phải, trái không phân biệt, mà sự biện tụng không quyết. Cho nên
ta nghe rằng: ‘Cái đại long (tức là cái sùng thượng lớn của thiên hạ), cái
giới hạn của sự phải, trái, cái mà những chức phận danh tượng đều bởi đó
mà sinh ra là vương chế vậy’. Cho nên hết thảy: Ngôn, nghị, ký, mệnh, thị,
phi, đều phải lấy bậc thánh bậc vương làm thầy” (Chính luận, XVIII).
Có những bậc ấy làm thầy thì rồi mới phân biệt được cái phải, cái trái. Cho
nên nói: “Truyện viết: Thiên hạ hữu nhị: phi sát thị, thị sát phi. Vị hợp
vương chế dữ bất hợp vương chế dã. Thiên hạ hữu bất dĩ thị vi long chính
