danh. Danh vốn là cái thiện: nhanh, dễ, mà không trái, gọi là thiện danh
善
名.
“Vật có cái đồng trạng mà dị sở, có cái dị trạng mà đồng sở, thì có thể phân
biệt được. Cái trạng đồng mà cái sở dị, thì tuy khả hợp được, nhưng vẫn là
hai cái thực. Cái trạng biến đi, nhưng cái thực không biệt ra, thế mà lại
khác, thì gọi là hóa. Có hóa mà không biệt ra, vẫn gọi là một cái thực. (Thí
dụ: con tằm hóa ra con kén, rồi lại hóa ra con ngài, ấy là trạng biến mà thực
không biệt ra, mà lại khác, vì con tằm, con kén, con ngài đều khác nhau.
Con tằm hóa đi hóa lại, nhưng vẫn là một vật, cho nên gọi là một cái thực,
ấy là việc phải kê cứu cho rõ cái thực và định cho rõ cái số. Đó là khu yếu
để chế danh) (Chính danh, XXII).
Đại để, Tuân Tử cho danh có cái tính chất thuộc về xã hội, cho nên chủ đích
là cốt phải theo cái phải của ước định, tục thành. Còn việc chính danh thì
ông cho là phải dùng thế lực của pháp lệnh mà bắt người ta phải theo những
danh của xã hội đã thừa nhận.
Cấm sự làm loạn danh và thực. Tuân Tử lại xét những lẽ tại sao phải cấm
sự làm loạn danh và thực, và chia ra làm ba điều như sau: 1. Hoặc ư dụng
danh dĩ loạn danh: Lầm về sự dụng danh mà làm loạn danh, 2. Hoặc ư
dụng thực dĩ loạn danh: Lầm về sự dùng cái thực mà làm loạn danh, 3.
Hoặc ư dụng danh dĩ loạn thực: Lầm về sự dùng danh mà làm loạn cái
thực.
1. Lầm về sự dùng danh mà làm loạn danh. Tuân Tử bác những thuyết của
các học giả đương thời, như: “kiến vũ bất nhục
見侮不辱: Thấy người ta
khinh mà không lấy làm nhục” của Tống tử; “thánh nhân bất ái kỷ
聖人不
爱己: thánh nhân không yêu mình” và “sát đạo phi sát nhân 殺盜非殺人:
giết đứa ăn trộm không phải là giết người” nói ở sách Mặc biện
墨辯.
Ông cho là những điều ấy lầm về cách dùng danh mà làm loạn danh. Đối
với những thuyết ấy, ông nói: Nghiệm cái tại sao có danh mà xem những
điều ấy thật tinh thục có dùng được không, Nếu không thì có thể cấm
được”.
2. Lầm về sự dùng cái thực mà làm loạn danh. Trang tử nói: “Sơn uyên bình
山淵平: Núi với vực bằng nhau”; Tống tử nói: “Tình dục quả 情慾寡: Tình
