thủy viên; quân giả vu giả, vu phương nhi thủy phương
君者儀也，儀正而
景正。君者槃也，槃圓而水圓。君者盂也，盂方而水方: Quân giả là
cái nêu, cái nêu ngay thì cái bóng ngay; quân giả là cái mâm, cái mâm tròn
thì nước tròn; quân giả là cái chậu, cái chậu vuông thì nước vuông” (Quân
đạo, XXI). Quân là cái khuôn, dân là phải theo khuôn mà thành ra tròn hay
vuông. Vậy quân là cái gốc sự sinh hoạt của dân, cho nên nói: “Quân giả là
cái nguồn của dân, cái nguồn trong thì dòng nước trong, nguồn đục thì dòng
nước đục. Cho nên người có xã tắc, không yêu dân, không làm lợi cho dân
mà cầu dân thân yêu mình thì không thể được vậy. Dân đã không thân,
không yêu mình mà cầu để mình dùng và để vì mình mà liều chết thì không
thể được vậy. Dân đã không để mình dùng, không vì mình mà liều chết, mà
cầu binh mạnh, thành bền thì không thể được vậy. Binh không mạnh, thành
không bền, mà cầu quân địch không đến thì không thể được vậy. Quân địch
đã đến mà cầu không có sự nguy tước, thì không thể được vậy. Cái thực
tình sự nguy tước diệt vong, đều ở sự tích tập ấy vậy” (Quân đạo, XXI). Bậc
nhân quân muốn cho dân yêu mình và quý mình, thì phải có nhân có nghĩa.
Hết nhân với thiên hạ, hết nghĩa với thiên hạ, hết oai với thiên hạ. Hết nhân
với thiên hạ thì ai cũng thân yêu, hết nghĩa với thiên hạ thì ai cũng quý, hết
oai với thiên hạ thì không ai địch nổì” (Vương chế, IX). Vậy, lấy nhân nghĩa
mà trị thiên hạ thì thiên hạ cho ngôi quân là gốc chung của thiên hạ; mà
những sự sửa sang và xếp đặt làm cho tôn nghiêm và vững bền của ngôi
quân, là cốt để làm tôn nghiêm và vững bền cái gốc của thiên hạ. Cho nên
nói rằng: “Người nào làm tốt đẹp cho đấng nhân quân là làm cho tốt đẹp cái
gốc của thiên hạ, làm cho yên đấng nhân quân là làm cho yên cái gốc của
thiên hạ, làm tôn quý đấng nhân quân là làm tôn quý cái gốc của thiên hạ.
Vì đời xưa đấng tiên vương muốn phân biệt ra để làm cho có đẳng cấp, cho
nên hoặc cho là đẹp, hoặc cho là xấu, hoặc cho là hậu, hoặc cho là bạc, hoặc
cho là nhàn, hoặc cho là vui, hoặc cho là khó nhọc, không phải là chỉ cốt để
bày vẽ, khoe khoang mà cốt để làm cho rõ cái văn vẻ của đạo nhân và thông
đạt sự hòa thuận của đạo nhân vậy. Chạm loài gỗ, khắc loài kim, làm ra có
sắc có vẻ là chỉ để biện biệt kẻ quý, kẻ tiện mà thôi, chứ chính mình không
cầu lấy sự đẹp để lòe người; làm ra cái chuông, cái trống, cái sáo, cái
