loại đạc loại, lấy ngôn thuyết mà đạc cái công nghiệp, lấy đạo mà xem hết
cái lý của muôn vật, thì cổ, kim không khác gì nhau. Các loại không có trái
nhau, tuy lâu đời nhưng cái lý vẫn đồng. Cho nên trông thấy tà khúc mà
không mê, xem tạp vật mà không hoặc, là vì lấy những điều nói trên mà trắc
đạc. Trước đời Ngũ Đế không có sự tích của người nào để lại, không phải là
không có người hiền, nhưng vì lâu đời vậy. Trong đời Ngũ Đế không có cái
chính sách truyền lại, không phải là không có thiện chính, nhưng vì lâu đời
vậy. Vua Vũ, vua Thang có truyền cái chính sách lại, mà không rõ bằng nhà
Chu, không phải là không có thiện chính, nhưng vì lâu đời vậy. Cái truyền
đã lâu thì cái luận sơ lược, cái truyền gần thì cái luận tương tận. Lược thì
nói cái đại cương, tường thì nói đủ mọi điều. Người ta ngu thì nghe cái đại
lược không biết cái tường, nghe cái tường không biết cái lớn. Bởi thế cho
nên cái văn lâu ngày thì mất đi, cái tiết tấu lâu ngày thì tuyệt diệt” (Phi
tướng, V). Cứ như Tuân Tử thì bậc vương giả phải theo cái đạo đời Tam đại
và theo phép của hậu vương. “Đạo bất quá Tam đại, pháp bất nhị hậu
vương
道不過三代,法不二後王: Đạo không qua đời Tam đại, phép không
khác hậu vương (Vương chế, IX). Nghĩa là đối với đời Chiến Quốc mà bàn
vương đạo thì không nên bàn việc nhà Hạ, nhà Ân, nhà Chu; nếu xét quá
lên nữa, thì xa lắm, khó tin là xác thực được, và dùng phép thì theo phép
của vương giả đương thế, chứ không nên lìa bỏ mà đi tìm ở chỗ xa. Đó là tư
tưởng đặc biệt của Tuân Tử về đường chính trị.
Vương bá và quyền mưu. Trong việc chính trị, Tuân Tử theo tư trào
đương thời mà chia ra làm ba lối; một là làm vương, hai là làm bá, ba là làm
mất nước. “Nghĩa lập nhi vương, tín lập nhi bá, quyền mưu lập nhi vong.
Tam giả minh chủ chi sở cẩn trạch dã, nhân nhân chi sở vụ bạch dã
義立而
王，信立而霸，權謀立而亡。三者明主之所謹擇也，仁人之所務白也:
Cái nghĩa mà lập thì làm vương, cái tín mà lập thì làm bá, cái quyền mưu
mà lập thì mất. Ba lối ấy, đấng minh chủ phải chọn kỹ, người nhân phải làm
cho minh bạch vậy” (Vương bá, XI).
1. Vương đạo. “Đem cả nước mà hô hào làm việc lễ nghĩa và không làm
điều gì hại đến lễ nghĩa. Làm một điều bất nghĩa, giết một người không có
tội mà được thiên hạ, thì kẻ nhân giả không làm. Cứ vững giữ lòng mình và
