NHO GIÁO - Trang 271

giữ nước. Được như thế thì thật là vũng chắc lắm vậy. Những người cùng
với mình làm việc ấy đều là nghĩa sĩ, những hình pháp đem bày tỏ ra cho
quốc gia, đều là pháp nghĩa. Những điều mà nhân chủ đã thật tin và đem
quần thần quy hướng cả về đó, đều là cái ý chú vào việc nghĩa. Như thế, thì
kẻ dưới lấy nghĩa mà trông cậy người trên ấy là cơ bản định vậy. Cơ bản đã
định, thì nước định, nước định, thì thiên hạ định... Không bởi có gì khác,
chỉ bởi cái cớ làm cho nên việc nghĩa. Ấy là việc nghĩa lập mà làm vương
vậy”.
2. Bá đạo. “Đức tuy chưa đến cùng cực, nghĩa tuy chưa nên hẳn, song cái lý
của thiên hạ cũng lược có tiết tấu. Hình pháp thưởng phạt làm tin cho thiên
hạ, kẻ bầy tôi ở dưới đều hiểu rõ mà biết những điều yếu ước. Cái chính
lệnh đã bầy ra thì dẫu thấy rõ điều lợi của mình hỏng, nhưng cũng không
lừa dối dân; đã kết ước với nước nào thì dẫu thấy rõ điều lợi của mình hỏng,
nhưng cũng không lừa dối người. Như thế thì minh bạch thành bền, địch
quốc sợ mình, cả nước một nền, dân với nước đều tin. Tuy ở đất hẻo lánh
cũng có uy động cả thiên hạ... Song không phải là hết lòng sửa cái gốc ở sự
chính và sự giáo, không phải lấy văn lý làm căn bản, không phải là làm cho
lòng người ta phục. Làm điều gì thì xu hướng về phương lược, xét việc gì
thì dùng cái thuật lấy dật đãi lao, nghiêm cẩn sự súc tích, sủa sang việc
chiến bị, trên dưới một lòng tin nhau, thiên hạ không ai dám đương với
mình. Không bởi có gì khác, chỉ bởi lược thủ cái tính mà làm. Ấy thế gọi là
tín lập mà làm bá vậy”.
3. Vong quốc chi đạo. “Đem cả nước mà hô hào làm công lợi, không cần
mở cái nghĩa, giữ cái tín, chỉ cốt cầu lợi. Trong thì không sợ dối dân để cầu
cái lợi nhỏ, ngoài thì không sợ dối nước thân với mình để tìm cái lợi lớn.
Trong không lo sửa cho ngay chính những thổ địa tài hóa của mình mà lại
muốn những thổ địa tài hóa của người, như thế thì kẻ thần hạ và trăm họ ai
chẳng lấy lòng giả dối mà đối đãi với người trên. Người trên dối người
dưới, người dưới dối người trên, thế là trên dưới chia rẽ nhau ra, như thế thì
địch quốc khinh mình, mà nước thân với mình ngờ vực mình, ngày ngày
dùng quyền mưu mà nước không khỏi sự nguy biến, đến cuối cùng là nước