NHO GIÁO - Trang 273

Chính sách của vương giả là trọng người hiền, khinh người dở. Bậc vương
công mà không có lễ nghĩa văn học thì phải truất xuống làm dân, không
được giữ quyền tước, người dân mà có văn học, biết lễ nghĩa thì được cất
nhắc lên làm khanh, làm tướng. Cái quyền chính trị trong nước để chung cả
cho người ta tài giỏi, chứ không để riêng cho một bọn quý tộc. Đó là thật
theo đúng cái chủ nghĩa duy tân rất chính đáng của Nho giáo vậy. Bậc thánh
vương đời trước theo cái chủ nghĩa ấy mà trị thiên hạ, cho nên nói: “Thánh
vương tại thượng, đồ đức nhi định thứ, lượng năng nhi thụ quan, giai sử
dân tái kỳ [sự] nhi các đắc kỳ nghi. Bất năng dĩ nghĩa chế lợi, bất năng dĩ
ngụy sức tính, tắc kiêm dĩ vi dân

聖王在上圖德而定次,量能而授官,皆

使民載其事而各得其宜;不能以義制利,不能以偽飾性,則兼以為民:
Bậc thánh vương ở trên, tìm cái đức mà định thứ bậc, lượng cái tài năng mà
cho làm quan, việc gì cũng để dân gánh vác lấy, ai làm được việc nào cho
làm việc ấy. Người nào không thể lấy cái nghĩa chế cái lợi, không thể cố
làm để kiểu sức cái tính ác của mình thì bắt xuống làm dân” (Chính luận,
XVIII)
. Việc trị thiên hạ mà theo đúng phương pháp ấy thì không sao có sự
biến loạn.
Tại làm sao mà ta cần phải bắt chước thánh vương? Là tại thánh vương biết
rõ cái đáng quý và biết lấy cái nghĩa mà làm cho ta trông thấy rõ cái lợi lớn.
Cho nên nói: “Bàn cách bắt chước thánh vương thì biết điều mình quý vậy;
lấy điều nghĩa chế điều lợi thì biết rõ cái lợi của mình. Bàn sự biết điều
mình quý thì biết sự mình tự dưỡng vậy; biết rõ cái lợi của mình thì khi
hành động mình biết rõ lối mà theo. Hai điều ấy là cái gốc của sự thị phi,
cái căn nguyên của sự đắc, thất vậy” (Quân tử, XXIV). Bậc thánh vương giữ
ngôi quân, thống trị thiên hạ, cốt làm cho cái phận nghĩa phân minh, trên
dưới có trật tự. Cho nên nói: “Thánh vương ở trên, cái phận nghĩa thi hành
ra ở dưới, kẻ sĩ và đại phu không làm những việc dâm đãng, quan lại không
làm những việc lười biếng và khinh nhờn, nhân chúng và trăm họ không có
cái tục gian quái, không có cái tội trộm cướp, không dám phạm những điều
cấm của vua. Thiên hạ đều hiểu rõ là những người trộm cắp không thể làm
giàu được, những đứa giặc cướp không thể thọ được, những đứa phạm điều

Liên Kết Chia Sẽ

** Đây là liên kết chia sẻ bới cộng đồng người dùng, chúng tôi không chịu trách nhiệm gì về nội dung của các thông tin này. Nếu có liên kết nào không phù hợp xin hãy báo cho admin.