上法而不上賢: Bỏ đạo thường, chuộng kẻ hiền, thì loạn; bỏ phép, dùng kẻ
trí, thì nguy. Cho nên nói: chuộng phép mà không chuộng hiền” (Trung
hiếu, LI).
Trong cái học của Hàn Phi có phần khả thủ là phần nói về thể cách của
pháp luật. “Pháp giả hiến lệnh trứ ư quan phủ, hình
Thưởng tồn [hồ] thận pháp, nhi phạt gia hồ gian lệnh giả dã
法者，憲令
著於官府，賞罰必於民心，賞存乎慎法，而罰加乎姦令者也: Pháp là
phép tắc hiệu lệnh rõ ra ở chỗ công, hình phạt là để cho lòng dân quyết chắc
mà theo. Ai giữ phép cẩn thận thì thưởng, trái lệnh thì phạt” (Định pháp,
XLIII). Những pháp luật của một nước phải biên chép rõ ràng và tuyên bố
cho công chúng biết. “Pháp giả biên trứ chi đồ tịch, thiết chi ư quan phủ,
nhi bố chi ư bách tính giả dã
法者，編著之圖籍，設之于官府，而布之
於百姓者也: pháp là biên rõ ra ở trong sách vở, bày ra ở chỗ công và tuyên
bố ra chỗ trăm họ” (Nạn tam, XXXVIII).
Hàn Phi theo cái chủ nghĩa cực đoan về đường hình pháp cho nên ngoại giả
những điều gì không can hệ đến hình pháp, hay là những điều cao xa không
có lợi ích ngay là ông muốn bỏ hết. Ông cho việc ích lợi ngay là việc làm
cho nước giàu binh mạnh, còn sự văn học, nghĩa hiệp đều là vô ích. Cho
nên nói: “Những việc không tương dung là không tương đối với nhau được.
Ai chém kẻ cừu địch thì được thưởng, mà lại nâng cao những việc từ huệ; ai
lấy được thành trì thì ban cho tước lộc, mà lại tin cái thuyết kiêm ái. Làm
cho bền áo giáp, mài sắc lưỡi gươm để phòng bị lúc nguy nan, mà lại trang
sức đồ ăn mặc của quan văn. Dùng nghề làm ruộng để làm giàu cho nước,
cậy ở sĩ tốt để chống quân giặc, mà lại quý những kẻ văn học. Bỏ cái dân
kính trên và sợ phép, mà nuôi bọn dư hiệp và kiếm sĩ. Cách cử hành như thế
thì làm cho trị và mạnh không thể được. Nước yên thì nuôi bọn nho, bọn
hiệp, nước có nạn thì dùng võ sĩ, cái lợi không phải cái dùng, cái dùng
không phải cái lợi. Ấy thế cho nên kẻ làm việc thì bỏ sơ sài sự nghiệp của
mình, người du học thì càng ngày càng nhiều. Tại thế mà hóa ra đời loạn
vậy. Vả cái mà đời cho là hay là việc trinh tín, đời cho là khôn là lời nói vi
diệu. Lời nói vi diệu, bậc thượng trí còn khó biết vậy. Nay lấy những điều
