trước và vô dụng là những điều có nghĩa lý sâu xa. Cái học của ông nông
nổi và hẹp hòi như thế, cho nên mới nói: “Nhân chủ chi thính ngôn dã, bất
dĩ công dụng vi đích, tắc thuyết giả đa cức thích
人主之聽言也，不以功
用爲的，则说者多棘刺: Kẻ nhân chủ, nghe nói mà không lấy công dụng
làm đích thì thuyết giả hay nói nhiều điều gai gốc” (Ngoại trừ thuyết tả
thượng, XXXII). Lời nói có nhiều gai gốc tất là sinh ra biện luận, biện luận
tuy có lợi cho sự văn học, nhưng không lợi cho sự chuyên chế của nhà vua.
Hàn Phi cho là văn học mà nhiều ra thì trên có lệnh xuống, dân lấy văn học
mà bẻ là trái; phép đặt ra, dân lấy việc riêng mà làm trái phép; ấy là loạn.
Vậy nên ông rất ghét văn học.
Theo cái học của ông thì trong nước không cần có dư luận, chỉ một mình
ông vua có quyền được chế định ra các phép tắc, bắt mọi người đều phải
phục tùng. Dẫu những phép tắc ấy hay dở thế nào, cũng không ai được nghị
luận gì cả. Ông nói: “Minh chủ chi quốc: Lệnh giả ngôn tối quý giả dã,
pháp giả sự tối tích giả dã. Ngôn vô nhị quý, pháp bất lưỡng thích. Cớ ngôn
hạnh nhi bất quỹ ư pháp lệnh giả, tất cấm
明主之國:令者，言最貴者也；
法者，事最适者也。言無二貴，法不兩適，故言行而不軌於法令者必
禁: Nước của kẻ minh chủ thì lệnh là lời nói rất quý, phép là việc làm rất
phải. Lời nói không có hai cái phải. Cho nên lời nói và việc làm mà không
theo pháp lệnh là cấm” (Vấn biện, XLI)
Đại khái cái học của Hàn Phi là chủ ở cái chính sách chuyên chế độc tôn,
lấy pháp luật mà trị nhân chúng, chứ không cần đến nhân nghĩa và tài trí.
Sơ dĩ tại sao mà ông theo cái chủ nghĩa cực đoan như thế, là vì thuở ấy ông
thấy: “Nho phục đái kiếm giả chúng, nhi canh chiến chi sĩ quả; kiên bạch
vô hậu chia từ chương, nhi hiến lệnh chi pháp tức
儒服帶劍者眾。而耕戰
之士寡。堅白無厚之詞章，而憲令之法息: Những kẻ mặc áo nhà nho
đeo gươm thì nhiều, mà những người cày ruộng và đánh giặc thì ít; những
lời bàn về cái thuyết kiên bạch không có đức hậu thì rõ, mà phép theo phép
tắc hiệu lệnh thì bỏ” (Vấn biện, XLI). Bởi thế ông muốn phản động lại để
cứu cái tệ đường thời. Nhưng không ngờ cái học ấy sau thi hành ra đời nhà
