vứt ném nhân nghĩa, tuyệt diệt lễ học, thì ta không lấy vậy” (Vấn đạo, IV).
Xem như thế thì thật là ông không câu nệ như những nhà học giả khác.
Nhưng vì người đời không mấy kẻ hiểu được rõ cái học của Dương Hùng
và lại nhân cái cớ ông đã làm quan với nhà Hán mà lại ra làm quan với
Vương Mãng, cho nên hậu nho lấy điều ấy mà chê ông là không được thuần
chính. Đây ta chỉ xét về đường học vấn, thì thiết tưởng trong đời Lưỡng
Hán, có Dương Hùng là người học uyên thâm hơn cả và hiểu được chỗ sâu
xa của Nho giáo vậy.
VƯƠNG SUNG
Vương Sung
王充, tự là Trọng Nhậm 仲任, người đất Thượng Ngu, ở quận
Cối Kê, sinh vào năm Kiến Võ thứ ba (27 sau Tây lịch) đời vua Quang Vũ,
mất vào quãng năm Vĩnh Nguyên thứ chín (97) đời vua Hòa đế nhà Đông
Hán, thọ được 70 tuổi. Ông thuở nhỏ học rất thông minh, sau lớn lên theo
học Ban Bưu. Ông nhà nghèo thường đi đến hàng bán sách ở đất kinh đô
Lạc Dương xem hết các sách vở, hiểu rõ các học thuyết.
Tính ông điềm đạm không tham phú quý, làm chức duyện công tào, tức là
làm lại, không gặp người cất nhắc cho cứ giữ chức ti hạ đến lúc già, mà
không hề có xu nịnh ai để cầu lợi lộc. Ông thường ngồi chỗ vắng vẻ, khảo
luận sự thực hư rồi làm ra sách Luận hành
論衡, tất cả là 30 quyển, chia ra
làm 85 thiên, và sách Luận tính
論性 có 16 thiên. Hiện nay chỉ còn có sách
Luận hành truyền ở đời.
Trước khi bàn đến cái học của Vương Sung, ta nên nhắc lại rằng cái học đời
Hán rất chú trọng về những điều tai dị và sấm vĩ. Nhất là từ đời Đông Hán
trở đi, tự vua quan cho chí người thường dân, hễ ai có điều gì là cũng lấy
sấm vĩ mà quyết đoán. Trong bọn học giả tuy có những người như Hoàn
Đàm
桓譚 thường lấy những điều ấy mà can vua Quang Vũ, cho là không
phải cái học của thánh hiền, nhưng nhà vua lại cho là phỉ báng thánh hiền,
không những là không nghe lời can của Hoàn Đàm, mà lại còn bắt tội. Thế
tục mê tín như vậy, cho nên học thuật hay có nhiều sự sai lầm.
