Sự sinh hóa và vận mệnh. Đối với sự sinh hóa trong vũ trụ, thì Vương
Sung cho là: “Thiên địa hợp khí, vạn vật tự sinh, do phu phụ hợp khí tử tự
sinh hỹ
天地合氣萬物自生，猶夫婦合氣，子自生矣: Trời đất hợp khí,
vạn vật tự sinh ra, như vợ chồng hợp khí, con tự sinh ra vậy” (Tự nhiên,
XVIII). Vạn vật bẩm thụ cái nguyên khí của trời đất mà sinh ra, cũng như
con cá ở dưới nước, con côn trùng ở trên mặt đất, đều tự nhiên cả, chứ
không phải tại có ý chí của trời đất định sinh người hay sinh vạn vật.
Các vật sinh ra đều có cái hình tương đương để duy trì cái khí của mình đã
chịu. Cái hình lúc mới thành, đã định trước có cái vận mệnh và cái tính chất
đặc biệt. Cái khí, cái thể, cùng với cái hình hài bao bọc lẫn nhau, cho nên sự
sống, chết, thọ yểu, đều có kỳ tiết cả. Vương Sung nói rằng: “Cùng chịu cái
nguyên khí, thế mà hoặc làm người, hoặc làm cầm thú. Cùng làm người mà
có người sang, người hèn; có người giàu, người nghèo. Giàu đến vạn ức,
nghèo đến không có mà ăn; sang được phong hầu, hèn phải làm nô bộc. Đó
không phải là Trời có riêng tây gì, chỉ vì người ta chịu cái tính của Trời hậu
hay bạc. Vậy nên cũng làm điều đạo đức mà việc họa, phúc không đều,
cùng làm điều nhân nghĩa mà sự lợi, hại không đồng” (Hạnh ngẫu, II). Sự
không đều và không đồng ấy do ở cái mệnh đã định, người có mệnh tốt, thì
đi gặp bước tốt; người có mệnh xấu, thì đi gặp bước xấu. Cho nên ông nói ở
thiên Mệnh lộc I, rằng: “Mệnh quý tòng tiện địa, tự đạt; mệnh tiện tòng phú
vị, tự nguy
命貴從賤地自達,命賤從富位,自危: Cái mệnh quý thì ở chỗ
hèn rồi tự đạt; mệnh hèn thì ở ngôi giàu rồi tự nguy”. Ông lại nói: “Người
có mệnh quý, thì cùng học với người ta, mà chỉ một mình mình đạt; cùng là
quan với người ta, mà chỉ một mình mình được thăng. Người có mệnh giàu,
thì cùng tìm mà chỉ có một mình mình được; cùng làm mà chi có một mình
mình nên. Mệnh nghèo khó thì trái thế; khó đạt, khó thăng, khó nên... Cho
nên tài cao, hạnh hậu vị tất đã giữ được phú quý; trí quả, đức bạc vị tất đã
phải bần tiện... Mệnh nghèo mà có dùng sức làm nên giàu, đến khi giàu là
chết; mệnh hèn mà có lấy tài năng làm nên sang, đến khi sang là phải thôi.
Vương Sung cho sự họa, phúc và quý, tiện của người ta là bởi cái mệnh nó
khiến ra, cho nên mới có sự tao phùng hội ngộ. Ông nói rằng: “Phàm nhân
ngộ ngẫu cập tao lụy hại, giai do mệnh dã. Hữu tử sinh thọ yểu chi mệnh,
