NHO GIÁO - Trang 378

trời. Nếu sáu vật ấy không đủ mà không được cá là không phải tại trời, tại
người vậy”.
Ngư giả: “Tiểu nhân có thể tuyệt hết được không?”
Tiều giả: “Không thể được. Không có âm, thì dương không thành, không có
tiểu nhân thì quân tử không thành. Duy trong khoảng đó, có thể khiến cho
bên thịnh, bên suy vậy. Đời trị thì quân tử sáu phần, tiểu nhân bốn phần,
tiểu nhân vốn không thắng được quân tử vậy. Đời loạn thì khác thế. Quân tử
thường làm hơn nói, tiểu nhân thường nói hơn làm. Đời trị thì kẻ sĩ đốc
thực nhiều, đời loạn thì kẻ sĩ duyên sức nhiều. Những người đốc thực ít khi
không thành sự, những người duyên sức ít khi không bại sự”.
Tiều giả: “Người có tài, có kẻ lợi cho đời, có kẻ hại cho đời, là cớ sao?”
Ngư giả: “Có người tài mà chính, có người tài mà không chính”.
“Vậy sao không chọn người mà dùng?”
“Chọn người mà làm tôi là ở ông vua, chọn vua là ở người làm tôi. Kẻ hiền
kẻ ngu đều loài nào theo loài ấy. Có vua là Nghiêu, Thuấn, tất có người
giúp Nghiêu, Thuấn; có vua là Kiệt, Trụ, tất có người tôi giúp Kiệt, Trụ”.
Đại để cái học của Thiệu Khang Tiết lên đến chỗ rất cao, cho nên phảng
phất giống Lão học, nhưng thỉ chung vẫn giữ đúng cái tông chỉ của Nho
giáo. Cái học ấy có phần sở trường rất lớn là gây thành cái tư tưởng tự do,
chứ không bó buộc như cái học của tiên nho. Nhưng vì cái học ấy phi người
có thiên tư đặc biệt không theo được, cho nên về sau không mấy người nối
được mà mở rộng ra vậy.