được là lợi, mở rộng ra là sánh ngang với trời đất. Đạo ấy rất giản dị, rất dễ
biết, chỉ vì không giữ, không làm, không mở rộng ra vậy.
Hỏi rằng làm thế nào khiến cho thiên hạ đều thiện cả? - Rằng: Phải có thầy
dạy. - Cớ sao vậy? - Rằng: Tính có cương, nhu, thiện, ác, cốt giữ được lẽ
trung mà thôi vậy. - Không hiểu. - Rằng: Cương thiện là làm điều nghĩa,
điều trực, điều quyết đoán, điều nghiêm nghị, điều cán cố; cương ác là làm
điều hung mạnh, điều khe khắt, hẹp hòi, điều cường lương
. Như thiện là
làm điều nhân từ, điều hòa thuận, điều khiêm tốn; nhu ác là làm điều nhu
nhược, điều không quyết đoán, điều tà nịnh. “Duy trung dã giả, hòa dã,
trúng tiết dã, thiên hạ chi đạt đạo dã, thánh nhân chi sự dã
惟中也者，和
也，中節也，天下之達道也，聖人之事也: Duy có lẽ trung ấy là hòa vậy,
là trúng tiết vậy, là đạt đạo của thiên hạ vậy, là việc của thánh nhân vậy”.
Cho nên thánh nhân lập giáo để khiến người ta tự mình đổi bỏ điều ác, tự
mình đến chỗ trung mới thôi. Kẻ tiên giác dạy kẻ hậu giác, kẻ mờ tối học kẻ
sáng suốt. Như thế là đạo thầy thành lập vậy.
Đạo thầy đã thành lập, thì người thiện có nhiều người thiện có nhiều thì
triều đình chính mà thiên hạ trị vậy.
Người ta chỉ sợ không có ai bảo cho mình biết điều lỗi, và sự không biết
thẹn. “Nhân chi sinh, bất hạnh bất văn quá, đại bất hạnh vô sỉ
人之生，不
幸不聞過，大不幸無恥: Người ta sinh ra, cái không may là không được
nghe điều lỗi của mình; cái không may lớn hơn cả là vô sỉ”. Vậy nên phải
có sỉ mới dạy được, và có nghe điều lỗi của mình thì mới hay được.
Người đi học cần phải có tư lự. Thiên Hồng Phạm trong Kinh Thư nói rằng:
“Viết tư, viết tuệ, tuệ tắc thánh
曰思，曰慧，慧則聖: Rằng tư lự, rằng
thông tuệ. Thông tuệ là thánh”. Nguyên sự vô tư là gốc, mà sự tư thông là
dụng. Cái cơ động bên kia, cái thành động bên này. Vô tư mà không có cái
gì là không suốt, thế là bậc thánh nhân. Không tư lự thì không thể suốt được
đến cái tinh vi, không thông tuệ thì không thể vô bất động được. Vậy thì vô
bất thông sinh ra bởi sự suốt đến cái tinh vi, sự suốt đến cái tinh vi sinh ra
bởi sự tư lự. Cho nên sự tư lự là cái gốc của thành công mà là cái cơ thuật
của sự cát, hung vậy.
