lạc chưa phát ra, thì không phải.
Quý Minh: Học giả đối với lúc hỉ, nộ, ai, lạc phát ra, nên cố sức tài ức ở lúc
trước chưa phát ra, phải dụng công thế nào?
Y Xuyên: Lúc hỉ, nộ, ai, lạc chưa phát ra thì còn có gì mà cầu. Chỉ bình nhật
hàm dưỡng là phải. Hàm dưỡng lâu, thì hỉ, nộ, ai, lạc phát ra, là trúng hết.
Quý Minh: Thế là có cái trung lúc chưa phát ra và cái trung lúc đã phát ra à?
Y Xuyên: Không phải. Đã phát ra là hòa. Phát ra mà trúng tiết vẫn có thể gọi
là trung, nhưng đem cái trung với cái hòa phân ra mà nói, thì gọi là hòa.
Quý Minh: Tiên sinh nói rằng: ‘Lúc hỉ, nộ, ai, lạc chưa phát ra mà gọi là
trung, là cái nghĩa ở trong đạo trung’, ý là thế nào?
Y Xuyên: Chỉ là hỉ, nộ, ai, lạc không phát ra, là trung vậy.
Quý Minh: Trung không có hình thể, chỉ là cái đề mục để nói đó thôi, có
phải không?
Y Xuyên: Không phải. Trung thì không có hình thể. Nhưng đã gọi là trung,
tất là có cái hình tượng.
Quý Minh: Đang lúc ở trong thể trung, tai không nghe, mắt không thấy, có
phải không?
Y Xuyên: Tuy tai không nghe, mắt không thấy, nhưng cái lý của sự thấy, sự
nghe, đã có trước rồi.
Quý Minh: Thế ra trung cũng có lúc trung, lúc không à?
Y Xuyên: Lúc nào là lúc không trung. Lấy việc mà nói thì có lúc trung lúc
không trung; lấy đạo mà nói thì không có lúc nào là lúc không trung.
Quý Minh: Vốn như thế là trung. Nhưng xem khi hỉ, nộ, ai, lạc chưa phát ra,
thì cũng giống như khí tượng lúc tĩnh. Đến khi tiếp sự thì lại khác, là sao?
Y Xuyên: Người biết xem thì không như thế. Phải xem ở chỗ hỉ, nộ, ai, lạc
đã phát ra rồi. Ông hãy nói lúc tĩnh là thế nào?
Quý Minh: Bảo là lúc tĩnh có vật, thì không được. Song tự nó có chỗ tri
giác.
Y Xuyên: Đã có tri giác, ấy là động rồi, sao còn nói tĩnh? Người ta nói: xem
quẻ Phục
là thấy được cái tâm của trời đất, thế là nói chí tĩnh có thể
thấy được cái tâm của trời đất, nhưng không phải, ở mặt dưới quẻ Phục có
