NHO GIÁO - Trang 417

sáng rõ. Hậu nho cho là họ Trình và Chu làm sáng rõ Khổng học cũng
không lầm vậy.
Sư giáo hối và tu dưỡng. Suốt đời Chu Hối Am lấy sự học và sự dạy người
làm việc thiết yếu của mình, ông đi làm quan hết lòng lo việc dân việc
nước, nhưng không lúc nào quên nhãng sự học. Khi ông làm chức tri nam
khang quân, ông thấy ở đất Lư Giang, gần thành Hồ Khẩu, thuộc tỉnh Giang
Tây, có Bạch Lộc Động là nơi học quán đời trước rất thịnh, nay bỏ hoang.
Ông bèn dâng sớ xin sửa lại và tụ tập sách vở lập ra thư viện. Ông tự nhận
làm động chủ đến dạy học ở đó, và đặt ra học quy để học giả biết quy thức
mà theo.
Trong bài Bạch Lộc Động học quy, ông nói rút cái yếu chỉ sự học của Nho
giáo. Trên nói cái mục ngũ luân, là: “Phụ tử hữu thân, quân thần hữu nghĩa,
phu phụ hữu biệt, trưởng ấu hữu tự, bằng hữu hữu tín

父子有親,君臣有

義,夫婦有別,長幼有序,朋友有信: Cha con có tình thân, vua tôi có
nghĩa, vợ chồng có lễ phân biệt, trưởng ấu có trật tự, bằng hữu có tín”. Thứ
nói cái trật tự về việc học là: “Bác học chi, thẩm vấn chi, thận tư chi, minh
biện chi, đốc hành chi

搏學之,審問之,慎思之,明辨之,篤行之: Học

cho rộng, xét hỏi cho kỹ, suy nghĩ cho cẩn thận, biện luận cho sáng, thực
hành những điều mình đã học”. Thứ nói cái yếu chỉ sự tu thân, là: “Ngôn
trung tín, hành đốc kính, trừng phẫn trất dục, thiên thiện cải quá

言忠信,

行篤敬,懲忿窒欲,遷善改過: Nói phải trung tín, làm việc phải kính cẩn,
răn điều tức giận và át điều thị dục, theo điều thiện và đổi điều lỗi”. Thứ nói
cái yếu chỉ về việc sử sự là: “Chính kỳ nghị, bất mưu kỳ lợi, minh kỳ đạo,
bất kế kỳ công

正其議,不謀其利,明其道,不計其功: Chính điều

nghĩa, không mưu điều lợi, sáng cái đạo, không kể cái công”. Thứ nói cái
yếu chỉ về việc tiếp vật, là “Kỷ sở bất dục, vật thi ư nhân. Hành hữu bất
đắc, phản cầu chư kỷ

己所不欲,勿施於人。行有不得,反求诸己: Điều

gì mình không muốn, đừng đem thi ra với người ta; làm có điều gì lầm lỗi,
thì phải tự xét lại mình”.
Sau cùng ông nói rằng: “Ta trộm xem cái ý của thánh hiền đời xưa sở dĩ dạy
người về việc học, không có điều gì là không khiến người ta giảng rõ nghĩa
lý để sửa thân mình, rồi sau mới suy ra kịp đến người, chứ không phải chỉ

Liên Kết Chia Sẽ

** Đây là liên kết chia sẻ bới cộng đồng người dùng, chúng tôi không chịu trách nhiệm gì về nội dung của các thông tin này. Nếu có liên kết nào không phù hợp xin hãy báo cho admin.