trước sinh được chín người con gái. Người vợ lẽ sinh được một người con
trai tên là Mạnh Bì, nhưng lại có tật què chân. Đến lúc gần già ông thân phụ
mới lấy bà Nhan thị sinh ra Ngài. Ngài sinh vào mùa đông tháng mười năm
Canh Tuất là năm thứ 21 đời vua Linh Vương nhà Chu, tức là năm 551
trước Tây lịch kỷ nguyên. Bà Nhan thị có lên cầu tự trên núi Ni Khâu, cho
nên khi sinh ra ngài mới nhân điềm ấy mà đặt tên Ngài là Khâu, tên tự là
Trọng Ni. Có sách chép rằng trán ngài cao và gồ lên, cho nên mới đặt tên là
Khâu
丘, Khâu nghĩa là cái gò.
Ngài sinh trưởng theo lẽ tự nhiên như mọi người, nhưng vì Ngài là một bậc
giáo tổ, hậu thế mới đặt ra những chuyện huyền bí, nói rằng trước khi sinh
ra Ngài, bà Nhan thị thấy con kỳ lân nhả tờ ngọc thư có chữ đề rằng: “Thủy
tinh chi tử, kế suy Chu vi tố vương
水精之子, 繼衰周爲素王: con của thủy
tinh, nối nhà Chu đã suy mà làm vua không ngôi”. Bà Nhan thị thấy vậy,
lấy dây lụa buộc vào sừng con kỳ lân. Được mấy ngày thì con kỳ lân đi mất.
Đến khi sinh ra Ngài có hai con rồng xuống quấn chung quanh nhà và có
năm ông lão là năm vị sao trên trời xuống đứng giữa sân. Ở trong phòng bà
Nhan thị nghe trên trời có âm nhạc và có tiếng nói rằng: “Thiên cảm sinh
thánh tử
天感生聖子: Trời cảm lòng cầu nguyện cho sinh ra con thánh”.
Những chuyện ấy tuy là chuyện người đời sau bịa đặt ra, nhưng cũng là cái
bằng chứng rõ là người đời ưa sự quái lạ, nhất là những người đã làm nên
công nghiệp lớn, hoặc là đã sáng lập ra tông giáo nào, đều có chuyện lạ để
làm cho cái phẩm giá khác người thường.
Cứ theo truyện chép trong chính sử thì khi Khổng Tử lên ba tuổi ông thân
phụ mất. Thuở Ngài còn nhỏ, học hành thế nào, sử không chép rõ, chỉ nói
rằng khi Ngài chơi với trẻ hay bày đồ cúng tế. Điều ấy cốt tỏ cái bản tính
của Ngài trọng những điều lễ nghĩa.
Năm Ngài 19 tuổi thì thành gia thất, rồi ra nhận chức ủy lại
慰吏, coi sự gạt
thóc ở kho, sau lại làm tư chức lại
司職吏 coi việc nuôi bò, dê để dùng về
việc cúng tế. Thuở ấy tuy Ngài còn trẻ tuổi, nhưng đã nổi tiếng là người
giỏi, cho nên quan nước Lỗ là Trọng Tôn Cồ cho hai con là Hà Kị và Nam
Cung Quát theo ngài học lễ.
