Ngài vốn là người học theo Nho thuật cho nên Ngài rất chú ý về lễ nghi và
những phép tắc của các đế vương đời trước. Thuở Ngài 28, 29 tuổi, Ngài
muốn đi đến học ở Lạc Ấp là chỗ kinh sư nhà Chu, nhưng vì đường xa, tiền
lộ phí mất nhiều, không đi được. Sau học trò Ngài là Nam Cung Quát đem
việc ấy bẩm với Lỗ hầu, là vua nước Lỗ; Lỗ hầu cho một cỗ xe hai con
ngựa và những người hầu hạ đưa Ngài đi.
Ở Lạc Ấp có nhà minh đường của Chu Công lập ra để chứa những luật lệ và
những bảo vật cùng các hình tượng của các thánh hiền đời trước. Ngài đến
đó khảo cứu mọi việc, và đi xem những chế độ ở nơi miếu đường cùng
những nơi tế giao, tế xã. Phàm ở đâu có việc gì quan hệ đến sự tế lễ là Ngài
cũng đi xem xét rất tường tận. Ngài lại đi đến hỏi lễ Lão Tử
老子, hỏi nhạc
Trành Hoằng. Sách Sử Ký của Tư Mã Thiên chép rằng: “Khổng Tử đến hỏi
Lão Tử về lễ, Lão Tử đáp rằng: ‘Người quân tử gặp thời thì đi xe, không
gặp thời thì đội nón lá mà đi chân. Ta nghe: Người buôn bán giỏi, khéo
chứa của, coi như người không có gì, người quân tử có đức tốt, coi diện
mạo như người ngu dại. Ông nên bỏ cái khí kiêu căng, cái lòng ham muốn,
cùng cái sắc dục và dâm chí đi; những cái ấy đều vô ích cho ông.' Khổng
Tử về bảo các đệ tử rằng: ‘Chim thì ta biết nó bay được, cá thì ta biết nó lội
được, giống thú thì ta biết nó chạy được. Chạy, bay, lội, ta có thể chăng lưới
mà bắt được, đến như con rồng thì ta không biết nó cưỡi gió, cưỡi mây bay
lên trời lúc nào. Hôm nay ta thấy Lão Tử như con rồng vậy: Ngô kim nhật
kiến Lão Tử, kỳ do long gia”
吾今日見老子, 其猶龍家’”.
Khổng Tử ở Lạc Ấp được ít lâu rồi trở về nước Lỗ. Từ đó sự học của Ngài
rộng hơn trước, và học trò theo học Ngài càng ngày càng nhiều. Nhưng vua
nước Lỗ vẫn không dùng Ngài. Được mấy năm trong nước có loạn, Ngài
phải bỏ sang nước Tề. Vua nước Tề là Tề hầu đón Ngài đến hỏi việc chính
trị. Ngài nói chuyện gì cũng vừa ý Tề hầu. Tề hầu đã toan lấy đất Ni Khê
mà phong cho Ngài, nhưng quan đại phu nước Tề là Yến Anh không thuận,
can ngăn Tề hầu không cho. Ngài thấy thế lại bỏ nước Tề trở về nước Lỗ.
Bấy giờ Ngài đã 35, 36 tuổi, Ngài về nước nhà dạy học trò và suy xét cho
tường tận cái đạo của thánh hiền đời trước.
