thôi, còn thành lập cho vạn vật”. Thành lập cho mình là nhân, thành lập cho
vạn vật là trí. Thành là cái đức của tính, cái đạo hợp cả trong ngoài vậy.
Cách ông dạy người thì cốt khiến học giả lý hội lấy những điều trọng yếu
trong các Kinh, Truyện mà cầu lấy cái thực, chứ không theo như lối học của
Chu Hối Am, câu nệ về sự cư kính và cùng lý. Ông cho là cái lý thiên biến
vạn hóa, biết thế nào là cùng được, nên chi người đi học chỉ chú lấy sự giữ
cái tâm cho sáng để tùy sự biến của sự vật mà ứng lại. Vậy nên ở nhà học
của ông không đặt học quy, ai đến học thì ông tùy sức mà chỉ dẫn cho, để tự
mình phải suy nghĩ ra mà hiểu lấy. Ông rất sáng suốt, thường trông qua
người lạ mới đến đã biết ngay là người thế nào. Khi ông giảng diễn điều gì
thì lời nói của ông sốt sắng làm cho ai cũng cảm động. Ông thường chê cái
học của Chu Hối Am là chi ly không phải là đạo của thánh hiền. Bởi vậy
mới có nhiều cuộc hai bên tranh luận với nhau.
Sự tranh luận với Chu Hối Am. Thuở ấy có Lữ Đông Lai, tức là Lữ Tổ
Khiêm, cũng là một nhà danh nho, hội cả anh em họ Lục với Chu Hối Am ở
Nga Hồ Tự, thuộc huyện Duyên Sơn, Giang Tây, để biện luận sự đồng, dị
của hai học phái. Lục Tượng Sơn và Chu Hối Am tranh luận với nhau hằng
mấy ngày. Đại để họ Chu thì muốn dạy người ta trước hết phải cùng lý; lý
có sáng thì rồi sau mới chính tâm, thành lý được. Họ Lục thì muốn trước
hết phải khải phát cái bản tâm của người ta đã, rồi sau mới khiến xem cho
rộng, để ứng với sự biến của vạn vật. Chu Hối Am thì cho họ Lục dạy
người giản dị thái quá, Lục Tượng Sơn thì cho họ Chu dạy người rất chi ly,
không đúng với đạo của thánh hiền. Hai bên biện nạn mãi không chịu nhau,
sau Chu Hối Am nói rằng: “Mỗi người có một cái sở kiến, chi bằng để cho
hậu thế quyết đoán”. Lục Tượng Sơn còn muốn diễn một bài thơ nói rằng:
“Trước vua Nghiêu, vua Thuấn, thì có sách nào mà học”. Nhưng Lục Cửu
Linh can ngăn rồi thôi.
Chu Hối Am tuy không chịu theo ý kiến của Lục Tượng Sơn, nhưng vẫn
kính phục. Đến khi Hối Am làm chức Tri Nam Khang Quận, Tượng Sơn đi
qua, Hối Am mới đến động Bạch Lộc giảng một bài sách. Tượng Sơn lấy
câu: “Tử viết: Quân tử dụ ư nghĩa, tiểu nhân dụ ư lợi
君子喻於義，小人喻
於利” trong sách Luận Ngữ mà giảng. Tượng Sơn nói một cách rất thống
