thật nghèo mà vẫn vui về việc học. Ông theo cái học của Tống nho và
chuyên trị Kinh Dịch và Kinh Xuân Thu.
Thái Thanh. Thái Thanh
菜清, tự là Giới Phu 介夫, hiệu là Hư Trai 虛齋,
người đất Tấn Giang, tỉnh Phúc Kiến, đỗ tiến sĩ cập đệ, làm quan đến chức
Giang Tây đề học phó sứ. Ông chuyên trị Kinh Dịch và Kinh Thư, rất dụng
công về cái học cùng lý và cố lực hành cái học của mình.
La Khâm Thuận. La Khâm Thuận
羅欽順, tự là Doãn Thăng 允升, hiệu là
Chỉnh Am
整菴, người đất Thái Hòa, tỉnh Giang Tây, đỗ tiến sĩ cập đệ, làm
quan đến chức lễ bộ thượng thư. Cái học của ông tuy theo Tống nho, nhưng
có chỗ đồng, dị với cái học của Chu tử. Ông cho lý và khí là một, chứ
không chia ra làm hai. Đại khái như là nói: suốt trời đất cổ kim chỉ có khí
mà thôi. Khí ấy lúc động, lúc tĩnh, lúc qua lúc lại, tuần hoàn không bao giờ
nghỉ, nghìn điều muôn mối, không biết là bởi đâu mà vẫn có. Sự tuần hoàn
lưu hành ấy, tức là lý. Ở trời thì gọi là lý, ở người thì gọi là tính. Đó là chỗ
ông khác với Chu tử. Song đến khi ông bàn về tâm và tính của người ta, thì
ông lại cho cái có trước lúc sinh ra là thiên tính, mà cái có sau lúc đã sinh ra
rồi là minh giác. Minh giác là tâm, chứ không phải là tính. Tính là cái lý của
trời đất và vạn vật, tất là công; tâm là cái sở hữu của mình, tất là tư. Như thế
là tính làm chủ cái tâm, thì lại chẳng khác gì cái thuyết của Chu tử, cho lý
sinh ra khí. Xem vậy, thì cái học của ông trước sau bất nhất, thành ra có
điều mâu thuẫn.
Cái học của ông cũng không hợp với cái học trí lương tri của Vương Dương
Minh. Ông thường biện luận với Âu Dương Đức là môn đệ của Dương
Minh, và cho cái học trí lương tri giống Phật học. Ông phân biệt cái sở dĩ
Phật với Nho khác nhau là bởi Phật học chỉ thấy ở tâm, chứ không thấy ở
tính; vì Phật học cho là cái minh giác tự nhiên là tâm, mà không biết cái lý
của thiên địa vạn vật là tính, cho nên mới lấy tri giác làm tính. Nay cái học
của Dương Minh cho cái lương tri của tâm là thiên lý, tức là bảo tri giác là
tính, thì cùng với Phật học là một.
Cái học của Chỉnh Am tuy không thịnh hành, nhưng cũng có thể làm đại
biểu cho một cái tư tưởng trong một thời vậy.
