Kinh, không hiểu được... Bởi thế cho nên những lời dạy đời xưa không nên
đổi, và thầy dạy Kinh không nên bỏ vậy. Nhà ta bốn đời truyền Kinh đều
thông nghĩa đời xưa, nay nhân thuật lại cái học của nhà mà làm bộ sách
Cửu Kinh cổ nghĩa này”.
Về sau Vương Dẫn Chi thường nói rằng: “Huệ Định vũ tiên sinh khảo cổ
tuy cần, nhưng kiến thức không cao, tâm không tế nhị, thấy cái gì khác với
đời nay thì theo, bất luận thị phi thế nào cả”.
Huệ Đống lại giỏi về Dịch học, có làm sách Chu Dịch thuật
周易述, và Cổ
văn thượng thư khảo
古文尚書考.
Kể cả học giả trong phái khảo chứng thì chỉ có phái họ Huệ này mới thật là
thuần túy Hán học. Song cái học đã chuyên chú ở Hán học, thì lại có cái
lầm của Hán học mà không biết. Cũng vì thế mà cái học họ Huệ tuy rộng
nhưng không tinh bằng cái học họ Đái vậy.
Đái Chấn. Đái Chấn
戴震, tự là Đông Nguyên 東原 (1722 - 1777), người
đất Hưu Ninh, tỉnh An Huy, đỗ cử nhân đời Càn Long, vào kinh làm bộ Tứ
khố toàn thư
四庫全書, vua Cao Tông nhà Thanh nghe tiếng ông, triệu vào
yết kiến, rồi cho đỗ tiến sĩ. Ông theo học Giang Vĩnh, nổi tiếng là rất giỏi
về mặt khảo cửu và biện luận. Ông giỏi cả toán học, âm học và tự học, có
làm những sách, như Sách toán
策算, Đái hiệu toán kinh thập thư 戴校算
經十書, Khảo công ký đồ 考工記圖, Thanh vận khảo 聲韻考, Thanh loại
biểu
聲纇表, Tự học 字學, Mạnh Tử tự nghĩa sớ chứng 孟子字義疏證, v.v.
Cái học của Đái Đông Nguyên chú trọng ở sự khảo cứu các Kinh, Truyện
mà tìm đạo, chứ không theo lời chú thích của Tống nho. Ông nói rằng:
“Kinh để chở đạo, mà cái để làm cho sáng đạo là lời, cái để làm cho thành
lời là chữ vậy. Học giả nên do chữ mà suốt đến lời, do lời mà suốt đến sự
học”. Đó là cái tông chỉ của phái khảo chứng học, cốt phải tìm cho đúng cái
nghĩa từng chữ, từng lời, rồi do cái nghĩa đó mà hiểu đạo. Cái học ấy chính
là cái học huấn hỗ đời Hán vậy.
Ông không theo Tống nho, nhưng cũng không theo Hán nho. Ông thường
nói rằng: “Học giả nên đừng để người che lấp ta, đừng để ta tự che lấp ta;
không cầu cái danh một thời, cũng không cầu cái danh đời sau. Có cái ý
kiến cầu danh, thì có hai cái tệ: phi công kích tiền nhân để tự biểu bộc
