也;可離，非道也: Trời phú cho gọi là tính, theo tính gọi là đạo, sửa đạo
gọi là giáo. Đã là đạo thì không giây phút nào xa lìa ra được, nếu xa lìa ra
được thì không phải là đạo”.
Cái đạo chỉ là theo thiên lý, mà thiên lý với cái bản tính của người ta vốn là
một, vậy thì đạo là cốt để sửa cái tính của người cho hợp thiên lý, cho nên
Khổng Tử nói rằng: “Đạo bất viễn nhân, nhân chi vi đạo nhi viễn nhân, bất
khả dĩ vi đạo
道不遠人;人之為道而遠人，不可以為 道: Đạo không xa cái
bản tính của người ta, nếu theo đạo để cho xa cái bản tính của người ta thì
không phải là đạo” (Trung Dung). Vì đạo ấy mật thiết với bản tính của
người ta như thế, cho nên tuy có phần rất uyên áo, dẫu người tài trí cũng
không biết hết được, nhưng bao giờ người thường vẫn có thể theo được.
Bởi vậy Tử Tư nói rằng: “Quân tử chi đạo phí nhi ẩn. Phu phụ chi ngu, khả
dĩ dữ tri yên, cập kỳ chí dã, tuy thánh nhân diệc hữu sở bất tri yên. Phu phụ
chi bất tiếu, khả dĩ năng hành yên, cập kỳ chí dã, tuy thánh nhân diệc hữu
sở bất năng yên
君子之道費而隱。夫婦之愚，可以與知焉，及其至
也，雖聖人亦有所不知焉。夫婦之不肖，可以能行焉，及其至也，雖
聖人亦有所不能焉: Đạo của quân tử rộng rãi dễ hiểu mà có phần tinh vi ẩn
khuất, không thể biết hết được. Đứa thất phu, thất phụ cũng có thể biết
được, nhưng biết cho đến cùng cực, thì tuy thánh nhân cũng có điều không
biết được; đứa thất phu thất phụ không có tài năng gì, cũng có thể làm
được, nhưng làm cho đến cùng cực, thì tuy thánh nhân cũng có điều không
làm được”. Tử Tư lại nói tóm lại rằng: “Quân tử chi đạo, tạo đoan hồ phu
phụ
, cập kỳ chí dã, sát hồ thiên địa
君子之道，造端乎夫婦，及其至
也，察乎天地: Đạo người quân tử lập mối đầu ở những điều nhỏ mọn tầm
thường của những kẻ thất phu, thất phụ biết được làm được, mà lên đến
cùng cực, thì xét rõ việc trời đất” (Trung Dung). Đạo ấy rất là giản dị mà
thật cao xa rộng rãi, bao quát cả vũ trụ, ngoài không có gì lớn hơn được,
trong không có cái gì nhỏ hơn được.
Khổng Tử rất thành thực tin đạo ấy là chí thiện, chí mỹ. Ngài cho là trong
đạo ấy có cái vui cái thú vô cùng, hễ ai đã được nghe một lần rồi thì dẫu có
chết cũng không cho là uổng một đời. Vậy nên Ngài nói rằng: “Triêu văn
