Từ Lộ đứng phắt lên thưa ngay: “Một nước nghìn cỗ xe, ở chẹt vào với
nước lớn, mà lại thêm có sự binh đao cùng sự đói kém, giá cho Do này
được trị nước ấy, thì chỉ độ ba năm, có thể khiến cho dân nước ấy có lòng
dũng cảm, và biết phương hướng làm việc nghĩa”.
Phu Tử mỉm cười, rồi hỏi: “Cầu thì làm sao?”
-Một nước vuông độ sáu bảy mươi dặm, hay năm sáu mươi dặm, giá cho
Cầu này trị nước ấy, thì chỉ độ ba năm khiến cho dân được no đủ. Còn đến
việc lễ nhạc, xin để đợi bậc quân tử.
-Xích thì làm sao?
-Tôi không dám nói hay, nhưng cũng muốn học. Giá đến việc nhà tông
miếu, như lễ hội đồng, mặc áo huyền đoan, đội mũ chương phủ, thì Xích
này xin làm một chức tiểu tướng.
-Còn Điểm thì làm sao?
Tăng Điểm lúc ấy đang gảy cái đàn sắt, tiếng đàn thong thả và hòa nhã, bỏ
đàn xuống, đứng dậy mà thưa: - Chí tôi khác hẳn ba anh kia.
-Có ngại gì, chẳng qua người nào cũng nói chí người ấy cả.
-Đến cuối mùa xuân, áo mùa xuân đã may xong, năm sáu người trạc độ hai
mươi tuổi, sáu bảy đứa trẻ con, rủ nhau đi tắm sông Nghi, hóng gió nền Vũ
vu, rồi hát mà về.
-Phu Tử thở dài mà than rằng: “Ta cũng thích như Điểm vậy” (Luận Ngữ:
Tiên tiến XI).
Tử Lộ nói hăng hái quá độ, cho nên Ngài mỉm cười có ý chê. Cầu và Xích
tuy lời nói có khiêm tốn, nhưng người nào cũng khư khư về công việc. Duy
chỉ có Điểm là có cái chí thích hợp với cái sinh thú ở đời và cái ý “đối thời
dục vật” cho nên Khổng Tử mới khen là đồng chí với mình.
Đạo của Khổng Tử là dạy người ta cầu lấy cái vui ở đời, khiến cho lúc nào
trong bụng người ta cũng thản nhiên vui vẻ, không có lo sợ sầu buồn gì cả.
Cái gì người ta vui cười thì mình vui cười như người ta, xong đó rồi thôi,
không bận bịu lo sợ điều gì nữa. Người quân tử cứ tùy cảm nhi ứng, tùy ngộ
nhi an: Nghĩa là gặp cái gì cảm đến thì ứng thuận ngay, gặp cảnh ngộ nào
cũng vui thú được, “Vô nhập nhi bất tự đắc yên
無入而不自得焉: Không
