THIÊN IV. HỌC THUYẾT CỦA KHỔNG TỬ (tiếp theo)
II. HÌNH NHI HẠ HỌC
Phần hình nhi thượng là phần tinh thần của Khổng giáo, phát hiện ra ở phần
hình nhi hạ, tức là phần thiết thực ở đời. Thường những việc hành động của
những người chân chính nho học, đều có sồ đắc ít nhiều về cái học hình nhi
thượng, cho nên tuy phần có cao thấp khác nhau, nhưng vẫn quan hệ với
nhau mật thiết lắm. Vậy nay ta trích lục những lời giảng dạy của Khổng Tử
mà các môn đệ Ngài đã ghi chép ở trong các Kinh, Truyện đem chia ra
thành tiết mục như sau này để cho dễ khảo cứu:
1. Quân tử và tiểu nhân.
2. Sự học vấn và cách thao thủ của người quân tử: Sự học vấn - Tu thân -
Xử kỷ tiếp vật - Quan nhân - Bằng hữu - Bác ái.
3. Sự giáo hóa của Khổng Giáo, cách lập giáo của Khổng Tử:
A) Hiếu đễ.
B) Lễ nhạc.
4. Chính trị: Quan niệm về chính trị - Chính danh định phận - Tôn quân
quyền - Thiên ý và dân tâm - Quân dân tương thân - Cái thịnh đức của
người quân tử - Hành chính tương tham - Cư kính hành giản - Thứ, phú,
giáo - Kính cẩn và thận trọng.
1. QUÂN TỬ VÀ TIỂU NHÂN
Đã nói rằng đạo Khổng Tử là đạo người quân tử cốt dạy người ta cho thành
người có đức hạnh hoàn toàn và có nhân phẩm tôn quý, cho nên bao nhiêu
những sự dạy dỗ học tập của Khổng giáo đều chú cả vào sự gây thành
người quân tử. Khổng giáo chia người ở trong xã hội ra làm hai hạng là
quân tử
君子 và tiểu nhân 小人. Quân tử là quý, là hay; tiểu nhân là tiện, là
dở. Vậy trước khi bàn đến các mục khác, thiết tưởng nên nói rõ tư cách của
