“Quân tử bất khả tiểu tri, nhi khả đại thụ dã; tiểu nhân bất khả đại thụ, nhi
khả tiểu tri dã
君子不可小知，而可大受也。小人不可大 受，而可小知
也: Quân tử không thể biết được cái nhỏ mà có thể chịu được cái lớn; tiểu
nhân không có thể chịu được cái lớn, mà có thể biết được cái nhỏ vậy”
(Luận Ngữ: Vệ Linh Công, XV). Quân tử đối với việc nhỏ mọn vị tất đã làm
được, nhưng cái tài đức có thể đương được việc to lớn; tiểu nhân tuy có cái
khí tượng hẹp hòi, nhưng đối với việc nhỏ có cái sở trường khả thủ được.
“Quân tử thành nhân chi mỹ, bất thành nhân chi ác; tiểu nhân phản thị
君
子成人之美，不成人 之惡;小人反是: Quân tử gây thành cái hay cho
người ta, không gây thành cái ác cho người ta, tiểu nhân không thế” (Luận
Ngữ: Nhan Uyên, XII). Lòng người quân tử vốn hậu mà cái sở hiếu chỉ ở sự
thiện, cho nên thấy ai làm điều hay thì khuyến miễn người ta cố gắng làm
hay hơn nữa, hoặc thấy ai làm điều ác thì can ngăn, không để cho người ta
làm thành điều ác được. Lòng kẻ tiểu nhân vốn bạc, mà cái sở hiếu chỉ ở
điều ác, cho nên thấy ai làm điều ác, thì xui khiến để cho thành ra ác, hoặc
thấy ai làm điều thiện thì lại ghen ghét, kiếm cách ngăn trở để cho không
thành được điều thiện, bởi thế mới trái với người quân tử.
“Quân tử dị sự nhi nan duyệt dã, duyệt chi bất dĩ đạo, bất duyệt dã, cập kỳ
sử nhân dã, khí chi. Tiểu nhân nan sự, nhi dị duyệt dã, duyệt chi tuy bất dĩ
đạo, duyệt dã, cập kỳ sử nhân dã, cầu bị yên
君子易事而難悅也，悅之不
以道，不悅也。及其使人也，器之。小人難事而易悅也，悅之雖不以
道，悅也。及其使人也，求備焉: Quân tử dễ thờ mà khó làm cho đẹp
lòng, vì không lấy đạo làm cho đẹp lòng thì không đẹp lòng, kịp đến dùng
người thì tùy tài mà dùng; tiểu nhân khó thờ mà dễ làm cho đẹp lòng, vì
không lấy đạo làm cho đẹp lòng, cũng đẹp lòng, kịp đến dùng người thì cầu
toàn trách bị” (Luận Ngữ: Tử Lộ, XIII). Cái tâm của quân tử công và thứ.
Công thì chuộng những điều trung chính, dẫu ai có đem những điều trái đạo
lý mà làm cho đẹp lòng cũng không ưa, vậy nên khó làm cho đẹp lòng
được. Còn cách dùng người thì lấy lòng thứ mà đãi, tùy cái tài khí của từng
người mà dùng, chứ không bỏ ai cả, vậy nên dễ thờ. Cái tâm của tiểu nhân
tư và khắc. Tư thì chuộng những điều không chính, cho nên dù không theo
đạo lý mà cũng làm cho đẹp lòng được. Còn cách dùng người thì lấy lòng
