III
CỤ MABEUF
Túi bạc của Jean Valjean không giúp được gì cho cụ Mabeuf hết. Bản
tính liêm chính khắc khổ một cách trẻ con, cụ không chịu nhận thứ của trời
cho đó. Cụ không chấp nhận một ngôi sao từ trên trời rơi xuống lại có thể
biến thành những đồng tiền vàng như thế. Cụ không đoán được rằng cái vật
trên trời rơi xuống này là do bàn tay của chú Gavroche. Cụ đã đem túi bạc
lên Sở Cảnh Sát khu phố ký thác nói là mình bắt được, để ai mất của thì đến
mà lấy. Rồi túi bạc bị mất thật. Chả cần phải nói, chẳng có ma nào xin về, túi
bạc chẳng cứu giúp cụ được gì.
Thế rồi cụ cứ xuống dốc tiếp. Việc trồng chàm thí nghiệm ở Vườn Bách
Thảo cũng chẳng hơn gì trong vườn của cụ ở xóm Austerlitz. Năm trước, cụ
thiếu công mụ ở. Năm nay, chúng ta đã thấy, cụ mắc nợ tiền thuê nhà. Quá
hạn mười ba tháng, hiệu cầm đồ đem bán những bản khắc đồng của bộ sách
Hoa Quả Xứ Cauteretz của cụ. Mấy hàng sanh chảo đã đem nó đúc xoong
rồi. Những bản đồ khắc đồng mất đi, không còn cách gì bổ sung bộ sách Hoa
Quả Xứ Cauteretz bị thiếu trang, cụ cũng đem bán tống cả tranh lẫn sách cho
một hàng sách cũ, coi như bản tin thừa. Tất cả sự nghiệp một đời của cụ nay
không còn lại gì nữa. Cụ ăn vào món tiền bán những bản sách đó. Khi số tiền
mọn kia đã hết, cụ không trồng trọt nữa và bỏ vườn hoang. Từ lâu cụ đã bỏ
cái lệ ăn mỗi ngày hai quả trứng và thỉnh thoảng một miếng thịt bò. Cụ chỉ
ăn bánh mì với khoai tây. Cụ đã bán hết những đồ gỗ cuối cùng, rồi đến tất
cả những đồ dùng mà cụ có hai cái, bất cứ giường chõng, chăn màn, quần áo.
Sau đó cụ bán các tập cây cỏ ép, các bức tranh khắc. Nhưng cụ vẫn còn giữ
những bộ sách quý nhất, trong đó có những bộ hết sức hiếm, chẳng hạn bộ
“Những bài thơ tứ tuyệt vịnh sử trong Thánh Kinh" xuất bản năm 1560, bộ
“Các sách Thánh Kinh đối chiếu" của Pierre De Besse, “Những hoa
Marguerite" của Marguerite của Jean De La Haye có lời đề tặng Hoàng Hậu
xứ Navarre, cuốn sách “Chức vụ và quyền uy của người sứ thần" của Villiers
Hotman, một cuốn “Thi tuyển Do Thái" xuất bản năm 1644, một bản Tibulle
1567 với câu mào đầu rực rỡ: Venetiis, in oedibus Manutianis. Cuối cùng là
