Về mùa xén cây, anh kiếm được mỗi ngày hai mươi bốn xu. Hết mùa anh
quay ra đi giặt thuê làm mướn, chăn bò, khuân vác, gặp việc gì làm được thì
làm. Phần bà chị cũng cố gắng làm lụng, nhưng một nách bảy đứa con dại thì
làm được mấy nỗi? Cảnh nhà thật thiểu não, quanh năm túng thiếu và mỗi
ngày một nghèo ngặt thêm. Một năm, trời làm rét quá, Jean không có việc
làm. Trong nhà không có lấy một mẩu bánh. Đúng y như thế. Không một
mẩu bánh mà những bảy đứa trẻ thơ.
Một buổi tối chủ nhật, trong nhà lão Maubert Isabeau chủ hàng bánh mì
trước nhà thờ Faverolles đã dọn dẹp sắp đi ngủ. Chợt thấy có tiếng đập mạnh
ở chỗ mặt ngoài cửa hàng có chăng lưới thép và lắp kính. Lão chạy ra và kịp
thấy một cánh tay thò qua chỗ kính vỡ và dây thép đứt, đang vơ lấy một
chiếc bánh và lôi ra ngoài. Lão vội chạy ra: Tên ăn trộm sải chân chạy trốn;
lão đuổi theo và tóm được. Tên trộm đã vứt bánh đi nhưng cánh tay có máu
me đầm đìa. Thì ra chính là Jean Valjean.
Việc ấy xảy ra năm 1795. Jean bị đưa ra tòa truy tố về tội “ăn trộm ban
đêm có phá cửa trong một nhà có người ở”. Anh lại có một khẩu súng săn và
bắn rất giỏi, thỉnh thoảng vẫn đi bắn trộm chim chóc trong rừng. Điều ấy làm
hại anh thêm. Đối với kẻ đi săn trộm chim muông, người ta vẫn có thành
kiến là đúng, vì kẻ đi săn trộm cũng như người buôn lậu thì không xa bọn kẻ
cướp là mấy. Có điều nhân tiện cũng nên nói rằng giữa hạng người này và
bọn giết người cướp của đáng ghê tởm ở thành thị vẫn khác nhau một trời
một vực. Kẻ săn trộm chim sống trong rừng, tay buôn hàng lậu sống ở trên
núi hoặc dưới biển. Thành thị làm cho con người thối tha, do đó trở nên độc
ác. Còn núi rừng, biển cả thì có tạo ra những con người man rợ, có phát triển
phần hung dữ, nhưng không thủ tiêu phần nhân tính họ. Tòa án tuyên bố
Jean Valjean có tội. Luật lệ đã rành rành ra đấy, không có cách gì khác.
Trong xã hội văn minh của chúng ta có những giờ phút đáng sợ, là những lúc
luật pháp tuyên án đẩy người ta vào một cuộc trầm luân. Còn gì thê thảm
bằng cái phút giây mà xã hội lánh xa và dứt khoát vứt bỏ một con người biết
suy nghĩ! Jean Valjean bị kết án năm năm khổ sai.
Ngày 22 tháng 4 năm 1796 người ta loan báo khắp Paris tin chiến thắng
Montenotte của đạo quân đánh ở Ý. Thông điệp của Hội Đồng Đốc Chính
gửi cho Viện Ngũ Bách ngày 2 tháng hoa nở năm Cộng Hòa thứ tư, gọi
