mai, ngày mai các đồng chí sẽ không có mặt nữa, nhưng gia đình các đồng
chí lại sẽ còn. Với bao nhiêu là đau khổ! Này nhé, một đứa bé con xinh xắn,
bụ bẫm, má phính như quả táo, nó bập bẹ, nó bi bô, nó reo cười luôn miệng,
hôn vào da thịt nó bao giờ cũng thấy mát rượi, các bạn có biết nó sẽ ra sao
nếu bị vứt bỏ không? Tôi có thấy một em, bé tí xíu, cao độ ngần này. Bố nó
chết. Một nhà nghèo nhặt nó về nuôi làm phúc, nhưng họ cũng không có lấy
cái ăn phần họ. Cho nên thằng bé luôn luôn phải đói khát. Bấy giờ đang mùa
đông. Nó không khóc. Người ta thấy nó đi lại bên cái lò than. Lò chẳng bao
giờ đốt lửa. Còn cái ống khói thì các bạn biết cho rằng những kẽ hở đều nhét
đất sét cho kín. Thằng bé lấy mấy ngón tay tí hon gõ chút ít đất sét ấy bỏ vào
mồm ăn. Hơi thở nó khò khè, mặt mày nó nhợt nhạt, chân nó đi không vững,
bụng nó ỏng to. Nó chẳng nói chẳng rằng. Hỏi nó, nó không ừ hử. Rồi nó
chết. Người ta đã đem nó đến viện tế bần Necker để nó chết ở đấy. Bấy giờ
tôi là sinh viên nội trú làm việc ở đấy nên tôi thấy.
Giờ đây, nếu các đồng chí có ai đã có con, có ai đã có hạnh phúc ngày
chủ nhật dắt con đi chơi, cầm trong bàn tay hiền từ khỏe mạnh của mình cái
bàn tay bé xíu của con mình, thì các đồng chí đó hãy tưởng tượng rằng em
bé tôi vừa kể chính là con mình. Em bé ấy, tôi còn nhớ, tôi có cảm giác như
đang nhìn thấy nó. Khi nó nằm trần truồng trên bàn mổ, thì xương sườn nó
nhô lên, da thịt nó sụp xuống chẳng khác gì những nấm mộ dưới cỏ trong
nghĩa địa. Người ta đã tìm thấy một thứ bùn trong dạ dày nó. Trong kẽ răng
nó có dính tro. Thôi, chúng ta hãy nên dò lại bụng mình, hãy hỏi lấy lòng
mình. Các bản thống kê đều nhận thấy rằng trẻ con còn vô thừa nhận, tỉ lệ
chết đến năm mươi lăm phần trăm. Tôi xin nhắc lại, đây là vấn đề phụ nữ,
vấn đề các bà mẹ, vấn đề các cô thiếu nữ, vấn đề các cháu bé. Có phải là nói
về các đồng chí đâu! Các đồng chí là người thế nào, ai cũng biết. Người ta
đều biết rằng các đồng chí là người can đảm mà! Người ta đều biết rằng các
đồng chí đều lấy làm vui sướng và vinh dự được đem thân mình hy sinh cho
nghĩa lớn, người ta đều biết rằng các đồng chí tự thấy có diễm phúc được hy
sinh một cách huy hoàng và hữu ích, vì thế các đồng chí quyết giữ phần vinh
dự ấy. Thật là hay. Nhưng các đồng chí không phải một thân một mình trên
đời này. Còn có nhiều kẻ khác mà các đồng chí phải nghĩ đến. Chúng ta
không nên ích kỷ.
