thân. Thời này quốc dân quân chiến đấu như những người lính Zouave.
Quân đội muốn kết liễu cuộc bạo động, nghĩa quân muốn chống cự. Đương
trong tuổi xuân tràn đầy sức sống mà đành lòng hy sinh, thì dũng cảm phải
thể hiện thành cuồng chiến. Giữa cảnh xô xát, mỗi người lớn lên với cái sức
lớn của giờ tối hậu. Đường phố chồng chất xác người.
Enjolras và Marius trấn giữ ở hai đầu chiến lũy. Enjolras còn thì chiến lũy
còn, nên chàng ẩn nấp giữ mình. Dưới đầu tường chàng đứng, ba tên lính
địch đã ngã quay mà không hề trông thấy chàng. Marius thì chiến đấu một
cách trống trải. Chàng đem mình làm cái đích cho đối phương. Quá nửa thân
hình chàng nhô lên khỏi chiến lũy. Không ai phung phí bằng anh keo bẩn bị
kích mà nổi cáu, không ai dữ dội khi chịu hoạt động bằng người mơ màng.
Marius dũng mãnh và tư lự. Chàng chiến đấu như trong một giấc mơ. Có thể
nói đó là một bóng ma đương bắn súng.
Đạn của nghĩa quân hết dần mà lời trêu cợt của họ không cạn. Trong cơn
bão táp ở nghĩa địa ấy, họ vẫn cười giòn.
Thấy Courfeyrac đầu trần, Bossuet hỏi:
— Cậu vứt cái mũ cậu xó nào.
— Chúng đã dùng trọng pháo thổi veo rồi.
Hoặc là họ nói những lời cao đạo. Feuilly chua chát kêu:
— Hiểu sao được tâm địa bọn ấy! (Feuilly kể tên nhiều người, nhiều
người có tên tuổi, có tiếng tăm nữa, một vài người là cựu quân nhân thời
Cách Mạng và Đế Chế) - Bọn chúng đã hứa sẽ nhập với chúng ta, đã thề sẽ
giúp đỡ chúng ta, đã đem danh dự mà giao ước, bọn chúng là tướng lĩnh của
chúng ta, thế mà bây giờ bỏ ta!
Combeferre nghiêm nghị mỉm cười và chỉ nói một câu:
— Có những người họ coi luật danh dự như người ta coi sao trên trời,
kính nhi viễn chi.
Bên trong chiến lũy, vỏ đạn rơi vãi nhiều như là có mưa tuyết. Quân tấn
công có số đông, quân phòng thủ có thế. Quân tấn công vướng chân vào
những xác chết, những người bị thương, lúng túng trên sườn lũy dốc ngược
nên bị nghĩa quân trên chóp lũy bắn ngã quay. Cái chiến lũy đã được xây
dựng theo kiểu ấy, lại còn có những chỗ dựa rất tốt, cho nên đã tạo ra một
địa thế thuận lợi, làm cho một nắm người có thể đánh lui một binh đoàn. Tuy
