II
GIẢI THÍCH
Ngày 6 tháng sáu, có lệnh lùng quét cống ngầm Paris. Người ta sợ những
người bại trận trốn vào cống ngầm. Thế là Quận Trưởng Cảnh Sát Gisquet
phải lục soát thành phố Paris bí mật, còn tướng Bugeaud thì càn quét thành
phố Paris công khai. Đó là hai chiến dịch phối hợp, cần có hai chiến lược
bên trên là của quân đội, bên dưới là của cảnh binh. Ba toán gồm cảnh binh
và thợ cống chia nhau thám sát hệ thống đường ngầm dưới Paris, toán thứ
nhất ở cống hữu ngạn, toán thứ hai, cống tả ngạn, toán thứ ba, cống đảo Cité.
Cảnh binh vũ trang bằng carabine, chùy, gươm, dao găm. Ngọn đèn đang
chiếu thẳng về phía Jean Valjean là đèn của toán tuần hành hữu ngạn. Bọn
họ vừa khám phá cái cống vòng và ba cống cụt ở dưới phố Cadran. Lúc họ
đang soi đèn lồng trong đáy các cống cụt thì Jean Valjean gặp một miệng
cống, thấy nhỏ hơn cống chính nên không vào. Ông bỏ qua. Bọn cảnh binh
vừa ra khỏi cống Cadran thì như nghe thấy tiếng chân ai bước ở phía cống
cái. Viên trung sĩ đội trưởng giơ đèn lên, cả tiểu đội nhìn dồn vào đám sương
mờ, phía có tiếng động.
Cái phút ấy đối với Jean Valjean thật là khó tả. Cũng may, Jean Valjean
trông rõ đèn, mà đèn thì không trông rõ ông. Đèn tỏa ánh sáng còn ông chỉ là
một cái bóng đen. Ông ở cách rất xa lại lẫn trong bóng tối om om. Ông nép
vào bức vách, dừng lại. Ông cũng chẳng biết cái gì đang động đậy ở đây, ở
đằng sau ông. Mất ngủ, nhịn đói từ lâu, lại thêm xúc động, nên ông cũng trở
thành như người chiêm bao. Ông trông thấy một đống lửa cháy, và chung
quanh đống lửa, những cái gì như những con bọ ngọ ngoạy. Cái gì thế? Ông
không biết. Jean Valjean đứng lại, nên tiếng động cũng bặt. Bọn tuần tra lắng
tai nghe nhưng chẳng nghe thấy gì, họ có nhìn nhưng chẳng trông thấy gì.
Họ hỏi ý kiến nhau.
Thuở ấy cống ngầm Montmartre cổ như một ngã tư ở nơi này gọi là ngã
tư phụ; về sau người ta phá hủy nó đi vì hễ có mưa giông thì nước mưa tuôn
vào làm thành một hố ngầm nhỏ. Đội tuần tra túm tụm ở chỗ đó. Jean
Valjean thấy những bóng họ ấy quây lại thành một vòng tròn. Những cái đầu
