Rồi như có một sức biến dạng yêu ma nào, ông già trăm tuổi bỗng đứng
thẳng người dậy như một thanh niên. Lão nói:
— Thưa ông, ông là thầy thuốc. Ông nói ngay cho tôi biết điều này. Nó
chết rồi, phải không?
Thầy thuốc vô cùng lo lắng, nín lặng không nói. Lão Gillenormand vặn
hai tay, phá lên cười ghê rợn:
— Nó chết rồi! Nó chết rồi! Nó dẫn xác ra chiến lũy để cho người ta giết
chết. Nó oán ghét tôi! Nó làm ra cơ sự này để trả thù tôi. Trời! Thằng khát
máu! Mày trở về như thế này ư? Khổ thân tôi, nó chết rồi!
Ông đi ra cửa sổ, mở toang ra như sắp chết ngạt. Rồi đứng trước bóng tối,
ông nói với đêm khuya ngoài phố:
— Người ta đâm nó, chém nó, cắt cổ nó, giết chết nó, xé tan xác nó.
Trông thằng khốn nạn đây này! Nó thừa biết là tôi chờ đợi nó, tôi đã thu xếp
cái buồng cho nó; tôi để cái ảnh của nó chụp ngày còn nhỏ trên đầu giường
tôi. Nó thừa biết là nó cứ việc trở về nhà, là tôi thầm gọi nó hàng bao nhiêu
năm nay, là cứ tối tối tôi ngồi bên ngọn lửa, hai tay đặt trên đầu gối, không
biết làm gì, và hóa như người mất trí. Mày thừa biết như thế, mày cứ việc về
và bảo: Tôi về đây, thế là mày làm chủ cái nhà này, mày bảo gì ta cũng nghe,
mày muốn làm cái gì thằng già gàn dở này thì mày làm cơ mà. Mày biết thế,
nhưng mày bảo: Không, cái lão này là một thằng Bảo Hoàng, ta không về
đâu. Thế rồi mày ra chiến lũy, thế rồi mày có ác ý để cho người ta giết chết
mày, mày muốn trả thù câu tao nói về ông Công Tước De Berry. Mày thật là
nham hiểm. Thôi các người hãy đi nghỉ đi, cứ việc ngủ yên đi. Nó chết rồi.
Tôi thức dậy như thế này đây!
Thầy thuốc bắt đầu thấy lo ngại cho cả hai người. Ông bỏ Marius, lại gần
lão Gillenormand, cầm cánh tay lão, lão Gillenormand quay lại, nhìn thầy
thuốc bằng con mắt như mở to hơn và đỏ ngầu những máu. Lão bình tĩnh nói
với thầy thuốc:
— Thưa ông, xin cảm tạ ông. Tôi bình tĩnh, tôi đã từng thấy vua Louis
XVI chết; tôi chịu đựng được tất cả những biến cố xảy ra. Việc ghê gớm
nhất là nghĩ rằng chính báo chí của các ông gây ra tất cả các tội ác. Các ông
có những văn sĩ quèn, những thằng nói láo, những thầy kiện, những diễn giả,
những diễn đàn, những cuộc thảo luận; rồi, nào là tiến bộ, nào ánh sáng, nào
