— Nhưng cũng không sao, tôi, tôi cũng sắp chết rồi. Thế mà nghĩ rằng cả
cái đất Paris này không có một cô ả nào mà lại không sướng tơi đi nếu được
kết duyên với thằng chết tiệt này. Thằng khốn kiếp này không chơi cho
sướng đời, lại đi đánh nhau để rồi bị đạn lăn ra chết như một con vật. Chết
cho ai? Để làm gì? Cho nền Cộng Hòa! Đáng lẽ đi nhảy ở tiệm Chaumière,
thanh niên nào lại không làm cái nhiệm vụ ấy. Sống phí cả cái tuổi hai mươi.
Nền Cộng Hòa à? Một sự điên rồ ngu ngốc! Đấy, các bà mẹ cứ đẻ con cho
kháu vào! Thôi nó chết rồi. Thế là sẽ có hai đám tang đi qua dưới cổng xe.
Mày đã hành thân hoại thể mày ra thế để cho được lòng ông tướng
Lamarque. Ông ta đã cho mày ăn gì nào? Chẳng qua một tay băm thịt, một
lão ba hoa thôi. Đi hy sinh cho một người chết, cứ nghĩ đến cũng đủ phát
điên rồi! Các ngài phải hiểu cho! Mới hai mươi tuổi mới ức chớ! Lại không
quay đầu thử nhìn xem có để lại gì trên đời này không. Thế cho nên bây giờ
các cụ già tội nghiệp phải chịu chết cô đơn. Cứ héo đi trong xó của mày, hỡi
chim cú ạ! Ừ, thực ra, thế càng hay, đó là điều ta mong mỏi, lần này thì ta đi
đứt. Ta già quá rồi; ta đến trăm tuổi rồi, trăm nghìn tuổi rồi. Ta có quyền
chết đã từ lâu. Qua cái vụ này thì xong đời! Thế là hết, sung sướng chưa!
Cho nó ngửi amôniắc làm quái gì nữa! Cả đống thuốc này nữa! Công toi!
Thầy thuốc gì mà ngu thế! Thôi, nó chết rồi, nó chết thật rồi! Tôi biết thừa đi
chứ, tôi cũng chết rồi cơ mà. Nó có làm gì nửa vời đâu. Hừ, cái thời này thật
kinh tởm, kinh tởm, kinh tởm quá sức. Cả các ngài nữa cũng thế, cả những
tư tưởng của các ngài, những chủ nghĩa, những ông thầy, những lời sấm,
những nhà bác học, những anh văn sĩ bất lương, những nhà triết lý khốn nạn
của các ngài và tất cả những cuộc Cách Mạng đã làm khiếp đảm đàn quạ ở
dinh Tuileries từ sáu mươi năm nay. Mày chết thế này, là mày chả thương ai
thế thì tao còn buồn phiền làm gì, quân giết người kia.
Giữa lúc ấy, Marius từ từ mở mắt, con mắt anh vẫn như còn lạ lùng tê mê
nhìn lão Gillenormand.
— Marius! Marius! - Ông già reo lên. - Bé Marius ơi, con ơi! Con yêu
quý ơi! Con mở mắt rồi, con nhìn ông rồi, con còn sống, ơn trời!
Thế rồi lão lăn ra, bất tỉnh.
