Ta say nàng Jeanne
Hơn nữ thần Diane
Say đôi vú cứng
Cô gái Bretons.»
Rồi lão quỳ xuống một cái ghế, Basque nhòm qua khe cửa hé mở, tin
chắc là lão đang cầu kinh. Từ xưa, nào lão có tin Chúa bao giờ.
Mỗi khi bệnh Marius thuyên giảm, mà càng ngày chàng càng đỡ hơn, lão
già lại càng thêm kỳ quặc. Lão làm lắm việc vô lý, ra vẻ rất khoái trá. Không
việc gì cũng lên gác, xuống gác mãi được. Một chị hàng xóm kể ra cũng
xinh, một buổi sáng sửng sốt nhận được một bó hoa to tướng. Bó hoa ấy là
của lão Gillenormand gửi tặng. Anh chồng nổi một trận ghen. Lão
Gillenormand lại cố ôm Nicolette đặt ngồi lên vế mình. Lão gọi Marius là
ông Nam Tước. Lão hét: “Chế độ Cộng Hòa muôn năm!” Lúc nào lão cũng
hỏi thầy thuốc: “Có phải là không ngại gì nữa chứ?” Lão nhìn Marius âu
yếm như bà nhìn cháu. Lúc Marius ăn, lão nhìn rất trìu mến. Lão không biết
đến lão nữa, lão không đáng kể nữa, bây giờ Marius là ông chủ nhà; trong
nỗi vui sướng, lão đã thoái vị, lão là đứa cháu của cháu lão. Sống trong cảnh
sảng khoái như thế, lão trở thành đứa trẻ đáng kính nhất. Lão đứng sau người
ốm mà mỉm cười, sợ người ốm mệt hay khó chịu. Lão hớn hở, tươi cười,
sung sướng, dễ yêu, non trẻ. Nét mặt lão như có nguồn sáng tươi vui, lại
thêm mớ tóc bạc trên đầu, nên trông lão càng thêm oai nghiêm một cách dịu
dàng. Khi những nếp nhăn lại điểm thêm duyên dáng thì trông người ta thật
đáng yêu kính. Người già vui vẻ thì trên mặt rạng rỡ một thứ bình minh.
Còn Marius, lúc người ta băng bó trông nom cho chàng, chàng chỉ có độc
một ý nghĩ: Cosette. Từ khi dứt cơn sốt và không mê sảng nữa, chàng không
gọi tên ấy lên nữa. Chàng không nói, chính bởi vì cả tâm hồn chàng là ở đấy.
Chàng không biết bây giờ Cosette ra sao; tất cả những việc xảy ra ở phố
Chanvrerie, nay chỉ còn như một đám mây mờ trong ký ức. Những bóng
người mờ mờ phảng phất trong trí óc, Éponine, Gavroche, Mabeuf, gia đình
Thénardier, tất cả các bạn chập chờn ảm đạm trong khói mù chiến lũy. Rồi
các việc ông Fauchelevent hiện qua trong cuộc chiến đấu đẫm máu, nay
tưởng như một bí ẩn trong cơn bão táp. Chàng không hiểu tại sao chàng
sống, ai đã cứu chàng sống, cứu như thế nào. Mọi người chỉ biết nói với
