VII
BÓNG DÁNG GIẤC MƠ TRONG HẠNH PHÚC
Ngày nào đôi tình nhân cũng gặp nhau. Cosette đi cùng với ông
Fauchelevent. Bà dì Gillenormand bảo: “Bây giờ trời đất đảo lộn cả, đời thủa
nào cô dâu sắp cưới lại đến tận nhà trai cho người ta tán tỉnh". Vì Marius
phải nằm dưỡng bệnh lâu ngày nên chuyện đó cũng thành quen, vả lại ghế
bành ở nhà lão Gillenormand lại tiện cho hai người trò chuyện hơn là ghế
rơm ở nhà ông Fauchelevent, nên thói quen ấy như đã bắt rễ sâu rồi. Marius
và ông Fauchelevent gặp nhau nhưng không nói chuyện với nhau. Hình như
việc ấy đã ước định. Cô con gái nào chẳng cần có người lớn đi kèm. Không
có ông Fauchelevent thì Cosette khó lòng đến một mình. Còn Marius thì coi
như có ông thì mới có Cosette được. Chàng nhận điều kiện ấy. Giở chuyện
chính trị ra mà nói một cách chung chung về vấn đề cải thiện đời sống xã
hội, lúc ấy, ngoài những tiếng vâng, dạ, họ còn có thể nói với nhau vài câu.
Một lần, bàn về giáo dục, Marius muốn có một nền giáo dục bắt buộc và
không phải trả tiền, tổ chức bằng mọi hình thức cho ai cũng được hưởng như
không khí và ánh nắng, tóm lại, toàn dân đều được hưởng; hai người đồng
tâm đồng ý với nhau và chỉ có lần ấy là họ gần như nói chuyện thực sự. Dịp
ấy, Marius mới nhận thấy ông Fauchelevent nói rất hay, ngôn ngữ lại có vẻ
tao nhã là khác. Nhưng hình như ông thiêu thiếu cái gì. Ông như chưa hẳn là
người lịch thiệp mà lại cũng như có cái gì hơn thế.
Trong lòng Marius và trong ý nghĩ của chàng, chàng thầm đặt bao nhiêu
câu hỏi về cái ông Fauchelevent ấy. Theo ý chàng, ông chỉ là một người
nhân hậu, lạnh lùng. Lắm khi chàng không tin được ngay những kỷ niệm
trong ký ức của chính chàng. Trong trí nhớ, có một lỗ hổng, một cái hố đen
ngòm, một cái vực sâu đào ròng rã bốn tháng trời dở sống dở chết. Nhiều thứ
đã mất tăm trong cái hố ấy. Chàng phải tự hỏi chàng không biết có thật
chàng đã trông thấy ông Fauchelevent ở chiến lũy không, sao bây giờ trông
ông nghiêm trang, điềm tĩnh thế. Việc ấy không phải là trạng thái hôn mê
duy nhất trong trí óc chàng; còn biết bao hình ảnh của quá khứ hiển hiện về
cũng như bao hình ảnh quá khứ mất mát. Dù có sung sướng hay toại nguyện
