III
NGƯỜI TRI KỶ
Còn Jean Valjean thì ra sao?
Ngay sau khi cười theo lời yêu cầu nhí nhảnh của Cosette, thừa lúc chẳng
ai thấy, Jean Valjean đứng dậy và lẩn ra chái ngoài; tám tháng trước ông đã
vào đúng cái buồng này, người đầy bùn, máu và thuốc súng, để đem trả đứa
cháu cho người ông. Khung gỗ trong buồng cũng kết hoa kết lá. Nhạc công
ngồi trên cái trường kỷ ông đã đặt Marius trước kia. Basque vận áo dài đen,
quần chẽn tất trắng, bao tay trắng đang đặt những vành hoa hồng xung quanh
các món ăn sẽ đem dọn. Jean Valjean giơ cánh tay đau cho hắn xem, nhờ hắn
xin kiếu hộ và đi ra.
Cửa sổ phòng ăn nhìn xuống đường, Jean Valjean đứng lặng yên mấy
phút trong bóng tối, dưới những cửa sổ sáng trưng ấy. Ông lắng tai nghe
tiếng ồn ào trong phòng tiệc vẳng đến tai ông: Ông nghe thấy giọng nói dõng
dạc và vang to của người ông, tiếng vĩ cầm, tiếng cốc đĩa chạm nhau, tiếng
cười giòn; giọng nói êm vui của Cosette nổi bật hẳn giữa những tiếng cười
nói ồn ào vui vẻ ấy.
Jean Valjean rời phố Filles Du Calvaire trở về phố L’Homme Armé. Ông
đi theo phố Saint Louis, phố Culture Sainte Catherine và phố Blancs
Manteaux. Đường ấy xa hơn một chút, nhưng ba tháng nay, hàng ngày ông
vẫn đi con đường ấy với Cosette từ phố L’Homme Armé đến phố Filles Du
Calvaire, tránh phố Vieille Du Temple bùn lầy và đông đúc. Cosette đã đi
con đường này, ông không thể đi con đường khác được.
Jean Valjean về đến nhà thắp đèn rồi đi lên gác. Gian buồng trống rỗng;
bà Toussaint cũng vắng. Tiếng chân ông đi trong buồng âm vang hơn mọi
ngày. Tủ nào cũng mở toang. Ông vào phòng Cosette, giường không trải vải
lót, chiếc gối vải chéo, không áo, không viền ren, nằm trên đống chăn gấp
cuối bức nệm trơ vải. Từ nay không còn ai nằm trên nệm ấy nữa. Những thứ
đồ dùng nhỏ bé thân mật của phụ nữ mà Cosette vẫn ưa thích đều đã mang đi
cả. Chỉ còn những đồ gỗ lớn và bốn bức tường, giường của bà Toussaint
cũng đã lột cả chăn gối. Chỉ còn một chiếc giường sắp sẵn cho người nằm:
