NHỮNG NGƯỜI KHỐN KHỔ - Trang 1673

vigilant quy custodiunt eam".

[12]

Panthéon: Điện thờ danh nhân, xây dựng ở Paris vào thế kỷ XVIII.

[13]

Sardanapale: Nhân vật truyền thuyết của thành quốc Babylone, nổi

tiếng hư hỏng và hèn nhát; Saint Vincent De Paul: Thánh tử vì đạo trong thế

kỷ I ở La Mã, nổi tiếng là người đạo đức, đã viết nhiều chương trong Tân

Ước.

[14]

Nguyên văn: Conventionnel, nghĩa là một dân biểu trong Viện Quốc

Ước. Viện này đã thiết lập chế độ Cộng Hòa, phế và xử tử Louis thứ XVI,

thi hành chuyên chính để bảo vệ Cách Mạng, bảo vệ nước Pháp.

[15]

Nguyên văn La Tinh: Ex abrupto

[16]

1814: Năm Phục Hưng quân quyền ở Pháp sau thời kỳ Cách Mạng và

thời kỳ Đế Chế

[17]

1793: Năm Viện Quốc Ước thi hành chuyên chính cao độ để bảo vệ

chế độ Cộng Hòa mới xây dựng và lãnh thổ nước Pháp bị uy hiếp. Bọn phản

đối lấy cớ là có nhiều máu đổ để công kích Cách Mạng và tranh thủ bọn

không lập trường.

[18]

Louis XVII là con Louis XVI, cháu nội Louis XV là một ông vua bị

dân chúng ghét nhất. Louis XVII bị giam trong ngục và chết năm 1793, lúc

lên 10 tuổi.

[19]

Cartouche: Một tên tướng cướp lừng danh

[20]

Nguyên văn La Tinh: Sinite parvulos

[21]

Barabas: Một tên sát nhân, cũng bị giam với Jésus Christ; Herode:

Vua xứ Judaea, đã kết án Jésus Christ

[22]

Nguyên văn La Tinh: Vermis sum

[23]

Marat: Một trong những lãnh tụ trứ danh của Cách Mạng Pháp. Chí

công vô tư, không nhân nhượng đối với kẻ thù của Cách Mạng. Marat rất

được dân chúng tin yêu

[24]

Bossuet: Giám Mục ở triều đình Louis XIV, xuất thân đại quí tộc, đã

có nhiều bài giảng và điếu văn văn hoa và đầy hình ảnh, làm cho văn học sư

Pháp kể ông vào hàng nhà văn

[25]

Nguyên văn La Tinh: Te Deum

[26]

Trong câu này và mấy câu sau, tên đầu chỉ một nhân vật thời Cách

Mạng, tên sau chỉ một nhân vật thời Quân Chủ, đều có tên trong lịch sử.