đem cho ta ba trăm mười bảy sải ấy đổi lấy có bốn francs rưỡi.
Fameuil một lần nữa ngắt ngay:
— Tholomyès ơi, lời nói của cậu như là khuôn vàng thước ngọc cả. Vậy
cậu thích nhà văn nào nhất?
— Ber ....Quin?
— Không, Berchoux
Và Tholomyès tiếp tục:
— Hoan hô Bombarda! Ví thử ông ta làm sao mà dắt về cho tớ một vũ nữ
Ai Cập hay Hy Lạp thì có thua gì các nhà hàng ăn nổi tiếng ở các xứ đó? Tớ
nói thế, các vị phu nhân nhà ta có biết không? Ở các xứ ấy cũng có những
ông Bombarda như ở ta. Đó là theo lời Apulée. À, té ra bao giờ cũng bấy
nhiêu chuyện chẳng có gì mới cả. Trong vòng tạo vật mọi cái đều cũ hết!
Salomon nói: “Chẳng có gì mới dưới ánh mặt trời". Virgile nói: “Tình yêu là
cái chung cho mọi người". Cho nên công nhân gái thì theo sinh viên trai leo
lên thuyền buồm ở Saint Cloud, cũng như nàng Aspasie cùng theo Périclès
trên hạm đội Samos. Xin có một câu cuối cùng. Các vị có biết Aspasie thế
nào không? Aspasie sống vào thời buổi mà đàn bà coi như không có tâm
hồn, thế mà nàng là một tâm hồn rực rỡ, vừa hồng tươi vừa đỏ thẫm, còn
nồng cháy hơn lửa, tươi mát hơn bình minh. Aspasie là nơi gặp gỡ giữa hai
cực của người đàn bà: Nàng vừa là gái đĩ vừa là nữ thần. Socrate cộng với
Manon Lescaut. Nếu Prométhée cần một gái ăn sương thì Aspasie là người
sinh ra để đóng vai ấy.
Tholomyès đang đà thao thao, khó mà dừng lại được, nếu ngay lúc ấy
một con ngựa không lăn đùng ra vệ đường. Nghe đánh sầm một cái là cỗ xe
cũng như diễn giả liền đứng sững lại. Thì ra là một con ngựa cái già và gầy
đến bật xương, đang kéo một chiếc xe ba gác nặng. Đến trước quán
Bombarda, con vật kiệt sức, không chịu bước đi nữa. Thấy lạ, một đám đông
dồn lại. Người đánh xe nổi cáu, văng tục. Anh ta vừa giơ roi quật như trời
giáng xuống lưng con vật, vừa nghiến răng bật ra tiếng chửi long trọng:
“Con chó", thì con vật ngã quị luôn xuống đường, tắt thở. Nghe tiếng người
ồn ào ngoài đường, các thính giả vui tươi của Tholomyès bỗng ngoảnh nhìn
ra ngoài. Tholomyès nhân dịp chấm dứt bài diễn văn của mình bằng mấy vần
buồn buồn sau đây:
